(QBĐT) - Cuối năm 2017, nguồn điện từ Dự án cung cấp điện bằng năng lượng mặt trời tỉnh Quảng Bình (QBSC) đã đến với các hộ đồng bào dân tộc thiểu số thuộc 8 xã khó khăn của các huyện Lệ Thuỷ, Quảng Ninh, Bố Trạch và Minh Hóa. Lần đầu tiên, tại các bản nhỏ xa xôi, ánh sáng vẫn tràn đầy sau khi mặt trời xuống núi nhiều giờ.

Niềm vui đón điện về bản

Với nguồn vốn đầu tư gần 14 triệu USD, sau nhiều khó khăn và vướng mắc trong quá trình triển khai, đến thời điểm này, Dự án QBSC đã hoàn thành việc bàn giao, đưa vào sử dụng các hệ thống điện cho các xã Ngân Thuỷ, Kim Thuỷ (Lệ Thuỷ), Trường Sơn, Trường Xuân (Quảng Ninh), Tân Trạch, Thượng Trạch, Sơn Trạch (Bố Trạch) và Trọng Hoá (Minh Hoá).

Đồng chí Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Nguyễn Xuân Quang kiểm tra dư án điện QBSC tại bản Sắt (xã Trường Sơn, huyện Quảng Ninh).

Đây là những xã có các bản đặc biệt khó khăn, nơi điện lưới quốc gia không đến được. Với 399 điểm cấp điện, gồm 359 điểm độc lập và 40 điểm tập trung cấp điện cho 78 đơn vị dịch vụ công và 1.233 hộ gia đình với tổng công suất 750,5 KWp, Dự án QBSC đã góp phần quan trọng nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân các bản, tạo thuận lợi trong các hoạt động y tế, giáo dục, sản xuất của các địa phương.

Ngoài một số hộ trước đây sử dụng điện từ bình ắc quy, hầu hết người dân các bản dân tộc nơi đây lần đầu tiên được sử dụng điện khi QBSC hoàn thành và đi vào vận hành. Ngày điện “về”, bà con dân bản ai cũng vui. Đinh Xức, trưởng bản Cà Roòng 2, xã Thượng Trạch (Bố Trạch) cho biết: “Có điện ai cũng vui vì nhà cửa sáng sủa hơn. Cả bản có 34 hộ thì hơn10 hộ có tivi và quạt điện, các hộ còn lại thì thắp sáng đèn. Nhiều hộ cũng đang chuẩn bị mua tivi!”.

Có điện, niềm vui của các cán bộ y tế, thầy cô giáo còn lớn hơn. Bác sĩ Nguyễn Văn Thắng, Trạm trưởng Trạm y tế xã Tân Trạch (Bố Trạch) chia sẻ: “Trạm được trang bị một số máy móc, như: máy siêu âm, máy xét nghiệm… từ năm 2016, nhưng mãi đến cuối năm 2017, khi được đóng điện từ Dự án QBSC, các loại máy móc này mới có cơ hội hoạt động. Công tác khám chữa bệnh cho bà con dân bản cũng thuận lợi hơn trước đây.

Từ thời điểm được đóng điện vào cuối năm 2017 đến nay, điện hoạt động ổn định. Cùng với Trạm y tế xã, Trường tiểu học bán trú trên địa bàn xã cũng được cấp điện đủ để bơm nước và chạy tủ lạnh dự trữ thức ăn cho học sinh, thầy cô cũng đỡ vất vả hơn trước nhiều!”.

Còn Phó Chủ tịch UBND xã Thượng Trạch Nguyễn Trường Chinh khẳng định, dù vẫn còn một số vướng mắc, nhưng bước đầu, hệ thống điện đã mang lại nhiều thuận lợi lớn cho người dân và các cơ quan, đơn vị trên địa bàn. Để đáp ứng nhu cầu điện sinh hoạt thì với mức 3 bóng điện, 1 tivi, 1 quạt cho 1 hộ như thế là ổn!

Tại xã Trọng Hoá (huyện Minh Hoá), 261 hộ đồng bào dân tộc thuộc 6 bản gồm: Koóc, Tà Vâng, Cha Cáp, Sy, Ka Chăm Lòm, Dộ cũng được đóng điện sử dụng từ cuối năm 2017 song song với công tác nghiệm thu. Nếu ở xãTrường Sơn (Quảng Ninh), Tân Trạch, Thượng Trạch (Bố Trạch) vẫn xảy ra sự cố ngắt điện do người dân sử sụng sai quy định hoặc có các hành vi vô ý phá hỏng các thiết bị điện, thì Trọng Hoá là địa phương vận hành và quản lý hiệu quả hệ thống điện năng lượng mặt trời.

“Cùng với quá trình nghiệm thu công trình, hoạt động tập huấn cho bà con cũng được đồng thời tiến hành. Điển hình trong quản lý và sử dụng điện là các hộ dân ở bản Cha Cáp. Người dân nơi đây tuân thủ khá nghiêm túc quy định sử dụng điện với 3 bóng đèn, 1 quạt máy, 1 tivi.

Do đó, lượng điện tích luỹ tại các điểm cấp điện cung cấp cho các hộ dân được bảo đảm, hệ thống không bị ngắt khi quá tải. Thời gian qua, tại hai xã Tân Trạch, Thượng Trạch xảy ra sự cố là do một số bà con sử dụng nồi cơm điện, lẩu điện, tủ lạnh… dẫn đến quá tải, hệ thống phải tự ngắt để bảo đảm an toàn vận hành.

Do đó, việc nâng cao ý thức của người dân trong quá trình sử dụng là vấn đề quan trọng để bảo đảm cho hệ thống điện được sử dụng bền vững và an toàn!”, ông Võ Quang Minh, Trưởng ban quản lý Dự án QBSC cho biết.

Khó khăn cần tháo gỡ

Sau những khó khăn về công tác đấu thầu, thi công, đến thời điểm này, dự án tuy đã hoàn thành và đưa vào sử dụng nhưng vẫn tiếp tục gặp phải một số vướng mắc mới. Như đã nói ở trên, việc một số người dân vi phạm nội quy sử dụng điện, cụ thể là sử dụng các thiết bị ngoài danh mục, như: nồi cơm điện, lẩu điện, tủ lạnh…, đã dẫn đến việc các điểm cấp điện bị ngắt do quá tải.

Tại xã Tân Trạch, còn xảy ra tình trạng bà con tự ý đấu nối vào hệ thống ắc quy, gây hư hỏng và phát sinh những nguy cơ về an toàn sử dụng. Để chấn chỉnh tình trạng này, bên cạnh việc tăng cường công tác tuyên truyền cho bà con, các tổ quản lý vận hành điện của các địa phương thường xuyên sâu sát nắm tình hình để kiểm tra, nhắc nhở.

Chủ tịch UBND xã Trường Sơn, ông Nguyễn Văn Sỹ cho biết, Trường Sơn hiện có 2 cán bộ phụ trách vận hành hệ thống điện thường xuyên có mặt tại 6 bản để kiểm tra và nhắc nhở bà con, có những bản xa đi bộ cả ngày đường mới đến.

Mặc dù đã được dự án tập huấn đầy đủ, nhưng do mới sử dụng nên một số hộ dân vẫn vi phạm nội quy. Xác định đây là nhiệm vụ quan trọng để sử dụng hiệu quả hệ thống điện lâu dài, địa phương thường xuyên tổ chức tuyên truyền lồng ghép thông qua hội nghị của các đoàn thể để người dân nắm vững và tuân thủ nghiêm nội quy sử dụng điện!

Một khó khăn nữa là vấn đề thu phí sử dụng điện. Với mức phí theo quy định mỗi hộ dân 69.335 đồng/tháng, các địa phương hưởng lợi đã tính đến phương án chuyển phần tiền điện hỗ trợ cho các hộ dân hàng tháng là 49.000 sang, nhưng như thế vẫn thiếu trên 20.000 đồng mới đủ số thu theo quy định.

“Tuy nhiên, đây không phải là phương án tối ưu bởi phí sử dụng thu không đủ, đồng thời việc hạch toán sẽ rất khó khi cần chữ ký của các hộ dân. Chưa kể lượng điện sử dụng của mỗi hộ cũng khác nhau, nhà có tivi và quạt sẽ dùng nhiều hơn nhà chỉ thắp sáng, nếu thu đồng đều 69.335 đồng là không công bằng, nên hiện người dân cũng đã có ý kiến về vấn đề này.

Giải pháp trước mắt là tỉnh cần có cơ chế linh hoạt trong việc khấu trừ tiền điện để tiện cho các địa phương trong việc hạch toán. Về lâu dài, có thể đầu tư lắp đặt đồng hồ để người dân sử dụng bao nhiêu sẽ thanh toán bấy nhiêu.

Hiện tại, chúng tôi đang dự thảo phương án thu theo hai mức đối với các hộ chỉ thắp điện và hộ sử dụng cả tivi, quạt. Và số tiền thu không vượt quá 49.000 đồng mà người dân được hỗ trợ hàng tháng. Đối với các trường học, đơn vị, sẽ căn cứ tình hình sử dụng thực tế để khoán thu. Đây cũng chỉ là giải pháp tình thế trong khi chờ đợi hướng dẫn cụ thể từ cấp trên”, ông Nguyễn Trường Chinh, Phó Chủ tịch UBND xã Thượng Trạch chia sẻ.

Máy siêu âm tại Trạm y tế xã Tân Trạch được hoạt động nhờ nguồn điện năng lượng mặt trời từ Dự án QBSC.

Cũng theo ông Chinh, việc phát sinh thêm các hộ mới cũng là vấn đề cần quan tâm. Do tổng số hộ được hưởng lợi từ dự án là cố định, nên những hộ tăng thêm sau thời điểm dự án triển khai không được đầu tư.

Chung tay tháo gỡ khó khăn

Tháng 3-2018, Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh cũng đã có cuộc giám sát đối với Dự án QBSC. Cùng với những khó khăn trên, các vấn đề nảy sinh trong công tác duy tu, bảo dưỡng, trang thiết bị dự phòng cũng đã được nhắc đến. Đoàn ĐBQH đã ghi nhận, tổng hợp các kiến nghị, đề xuất để tiếp tục có ý kiến với cơ quan chức năng cùng tháo gỡ.

Mới đây, đồng chí Nguyễn Xuân Quang, Uỷ viên Ban Thường vụ Tỉnh uỷ, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh đã đi kiểm tra thực tế tại bản Sắt, xã Trường Sơn. Qua kiểm tra, đồng chí đã ghi nhận và đánh giá cao sự nỗ lực của Ban quản lý Dự án QBSC và các địa phương trong quá trình triển khai dự án.

Để hệ thống điện năng lượng mặt trời được sử dụng bền vững và hiệu quả, đồng chí yêu cầu các cơ quan, địa phương liên quan cần tăng cường hơn nữa công tác quản lý, vận hành, bảo trì, trong đó chú trọng việc nâng cao ý thức của người dân trong quá trình sử dụng.

Về khó khăn trong vấn đề thu phí sử dụng điện, giao Sở Tài chính có hướng dẫn cụ thể đối với các địa phương. Đến 30-4-2018 là mốc cuối cùng để Dự án QBSC hoàn thành việc bàn giao 399 điểm cấp điện. Sau bàn giao, Dự án cần tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng, các địa phương để giải quyết những vấn đề nảy sinh trong quá trình vận hành nhằm phát huy tốt nhất hiệu quả của dự án.

Ngọc Mai