(QBĐT) - Chính thức có hiệu lực từ ngày 1-1-2008, qua 10 năm thực hiện, bảo hiểm xã hội (BHXH) tự nguyện là hình thức bảo hiểm có nhiều ưu việt, giúp những đối tượng lao động tự do, người dân ở các khu vực nông thôn... giảm bớt khó khăn, rủi ro khi về già. Nhằm phát triển loại hình bảo hiểm này, thời gian qua, BHXH tỉnh có nhiều hình thức tuyên truyền, phổ biến các quy định, chính sách ưu đãi mới; mở rộng và nâng cao chất lượng các đại lý thu...

Lợi ích của BHXH tự nguyện

BHXH tự nguyện là loại hình BHXH mà người lao động tự nguyện tham gia, được lựa chọn mức đóng và phương thức đóng phù hợp với thu nhập của mình để hưởng các chế độ theo quy định. Đối tượng tham gia BHXH tự nguyện rất rộng, là người Việt Nam từ 15 tuổi trở lên mà không tham gia BHXH bắt buộc đều có thể tham gia BHXH tự nguyện.

Theo bà Trần Thị Thanh Hà, Phó Trưởng phòng Quản lý thu, BHXH tỉnh, người dân tham gia BHXH tự nguyện có nhiều lợi ích, đó là  khi đủ điều kiện về tuổi đời đã đóng BHXH đủ 20 năm trở lên thì được hưởng lương hưu theo quy định; được cơ quan BHXH cấp thẻ BHYT khi nghỉ hưu và được hưởng quyền lợi khám, chữa bệnh như những người tham gia BHXH bắt buộc hưởng lương hưu; được hưởng chế độ tuất...

Anh Phan Hồng Dương, trú ở thị trấn Hoàn Lão (Bố Trạch), trước đây là công nhân của một công ty cơ khí ở TP. Đồng Hới. Thời gian đó, anh được cơ quan đóng bảo hiểm đầy đủ. Cách đây 5 năm, công ty làm ăn thua lỗ phải giải thể, nên anh phải nghỉ việc. Được nhân viên đại lý BHXH ở thị trấn tư vấn, anh chuyển sang đóng BHXH tự nguyện. Từ đó đến nay, dù đã chuyển sang làm lao động tự do nhưng anh có thể yên tâm bởi mình vẫn tham gia bảo hiểm đầy đủ. “Trước đây, cứ nghĩ phải là người làm Nhà nước, làm doanh nghiệp mới được đóng bảo hiểm, được có lương hưu. Nhưng hiện tại, người lao động tự do cũng có cơ hội đó. Điều này là một may mắn cho chúng tôi, giúp chúng tôi bớt lo lắng khi hết tuổi lao động.”, anh Dương chia sẻ.

Nhiều ngư dân lao động trên biển đã tham gia BHXH tự nguyện.

Khác với anh Dương, bà Nguyễn Thị Liễu ở thị trấn Ba Đồn (TX.Ba Đồn) đã tham gia đóng BHXH bắt buộc được 11 năm, 3 tháng. Mới đây bà Liễu đã đủ tuổi nghỉ hưu, nhưng chưa đủ thời gian đóng BHXH để được hưởng lương hưu. Tuy nhiên, nhờ có loại hình BHXH tự nguyện và một số chính sách mới nên bà Liễu đã đóng 1 lần số tiền BHXH cho đủ năm, được giải quyết nghỉ hưu và hưởng các chế độ khác...

Các biện pháp thu hút BHXH tự nguyện

Bà Trần Thị Thanh Hà, Phó Trưởng phòng Quản lý thu, BHXH tỉnh cho biết, thời gian qua, đặc biệt là năm 2017, công tác khai thác phát triển đối tượng tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh đã đạt được những kết quả phấn khởi. Tính đến ngày 31-12-2017, Quảng Bình có 5.166 người, tăng 1.116 người so với cùng kỳ năm 2016, đạt 105,3%  kế hoạch BHXH Việt Nam giao và đạt 102,6% so với kế hoạch UBND tỉnh giao.

Tuy vậy, theo bà Hà, hiện nay, công tác phát triển đối tượng tham gia BHXH tự nguyện vẫn còn gặp không ít khó khăn. Quảng Bình được đánh giá là địa phương có số người tham BHXH tự nguyện khá cao nhưng nếu so với thực tế lao động tự do và bà con nông dân của tỉnh thì vẫn còn thấp. Nguyên nhân là do thời gian qua, công tác tuyên truyền, vận động, triển khai về chính sách BHXH vẫn chưa nhiều, thiếu đồng bộ nên phần lớn người lao động và nhân dân chưa nhận thức đầy đủ về nội dung, ý nghĩa, tầm quan trọng của các chính sách BHXH cũng như quy trình, thủ tục đăng ký khi tham gia BHXH tự nguyện. Ngoài ra, một số đại lý thu còn yếu chuyên môn, số lượng nhân viên đại lý không bảo đảm, nên không đạt kế hoạch giao, đối tượng tham gia không bền vững...

Để khắc phục những hạn chế nêu trên, năm 2018, BHXH tỉnh đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp để thu hút đối tượng tham gia BHXH tự nguyện. BHXH tỉnh yêu cầu BHXH các huyện, thành phố và thị xã trên địa bàn tập trung đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến các quy định, chính sách ưu đãi mới về BHXH tự nguyện đến mọi tầng lớp nhân dân trên địa bàn tỉnh; rà soát, tăng cường mở rộng các đại lý thu, bảo đảm tất cả các thôn, tổ dân phố phải có ít nhất 1 nhân viên đại lý thu; phối hợp với các tổ chức, như: Hội Nông dân, Hội Phụ nữ, Đoàn Thanh niên, Trạm y tế xã... để phát triển đối tượng tham gia BHXH tự nguyện. Bên cạnh đó, BHXH tỉnh tăng cường đào tạo, tập huấn, bổ sung kiến thức, nghiệp vụ cho các nhân viên đại lý thu để nâng cao chất lượng, hướng tới chuyên nghiệp trong tình hình mới...

Mặt khác, cán bộ, nhân viên ngành BHXH trong toàn tỉnh  tiếp tục thực hiện có hiệu quả ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác phát triển đối tượng và giải quyết chế độ BHXH; đồng thời, đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, giải quyết kịp thời đầy đủ chế độ chính sách BHXH nói chung và BHXH tự nguyện nói riêng cho người tham gia...

Nhiều điểm mới cho người tham gia

Luật BHXH năm 2014 đã mở ra rất nhiều chính sách thuận lợi cho người dân tham gia BHXH tự nguyện. Theo đó, mọi công dân Việt Nam đủ từ 15 tuổi trở lên, nếu không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc, đều có thể đăng ký tham gia BHXH tự nguyện và pháp luật hiện hành không quy định trần tuổi đóng BHXH tự nguyện. Mức đóng BHXH tự nguyện tối thiểu cũng được hạ từ 22% mức lương cơ sở xuống còn bằng 22% mức chuẩn nghèo khu vực nông thôn; tức là người tham gia BHXH tự nguyện có thể đóng ít nhất 154 nghìn đồng/tháng. Giả định, mức chuẩn nghèo không thay đổi, không tính đến yếu tố lạm phát thì sau 20 năm đóng BHXH tự nguyện, một lao động nữ đến 55 tuổi sẽ nhận được lương hưu bằng 60% thu nhập tháng làm căn cứ đóng BHXH. Nếu đóng 154 nghìn đồng/tháng trong vòng 20 năm thì sẽ nhận được lương hưu 420 nghìn đồng/tháng. Kỳ vọng sống của phụ nữ Việt Nam ở độ tuổi 55 là 24,5 năm. Rõ ràng, về mặt tài chính thì tham gia BHXH tự nguyện mang lại nhiều lợi ích... Người lao động hoàn toàn có thể chọn mức đóng cao hơn để có mức hưởng lương hưu cao hơn khi về già, nhưng không vượt quá 22% của 20 lần mức lương cơ sở.

Luật BHXH năm 2014 cũng cho phép người lao động đóng BHXH tự nguyện theo nhiều phương thức. Trường hợp người lao động có một khoản thu nhập lớn mới phát sinh thì có thể đóng BHXH một lần cho nhiều năm về sau như là một khoản tiết kiệm cho tuổi già. Trường hợp người lao động đã hết tuổi lao động nhưng mới có hơn 10 năm đóng BHXH (không phân biệt BHXH bắt buộc hay BHXH tự nguyện) thì có thể đóng BHXH một lần cho những năm còn thiếu và hưởng lương hưu ngay khi đóng đầy đủ.

Ngày 26-12-2016, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 34/CT-TTg, trong đó đưa ra rất nhiều giải pháp nhằm phát triển đối tượng tham gia BHXH nói chung, trong đó có BHXH tự nguyện. Theo đó, từ ngày 1-1-2018, tất cả những người tham gia BHXH tự nguyện được Nhà nước hỗ trợ tiền đóng BHXH bằng 10% của mức đóng theo chuẩn nghèo khu vực nông thôn, từ 15.400 đồng/tháng. Trường hợp người lao động thuộc diện cận nghèo thì mức hỗ trợ 25% (tương ứng với 38.500 đồng/tháng); người lao động thuộc diện nghèo thì mức hỗ trợ là 30% (tương ứng 46.200 đồng/tháng).

Với người tham gia BHXH đóng theo phương thức một lần, số tiền hỗ trợ cho những năm còn thiếu được Nhà nước chuyển toàn bộ một lần vào quỹ hưu trí và tử tuất trong cùng năm đóng.

Phan Phương