(QBĐT) - Chất thải y tế (CTYT) là mối nguy hại không chỉ đối với con người mà cho cả môi trường. Ngoài bông băng, kim tiêm, chai nhựa, thủy tinh…, CTYT còn bao gồm các loại bệnh phẩm chứa virus, vi khuẩn ở dạng mầm bệnh. Tuy nhiên, hiện nhiều hệ thống xử lý CTYT tại các bệnh viện đã xuống cấp khiến loại chất thải đặc thù này đang trở thành mầm họa với cộng đồng và môi trường...

Hệ thống xử lý CTYT đã xuống cấp

Hiện nay trên địa bàn tỉnh ta có 7 bệnh viện tuyến huyện, 8 trung tâm y tế dự phòng, 159 trạm y tế xã, phường, thị trấn và hàng chục cơ sở y tế tư nhân. CTYT phát sinh từ hoạt động của các cơ sở y tế gồm khám, chữa bệnh, sinh hoạt hàng ngày của bệnh nhân và cán bộ y tế. CTYT có hai loại là chất thải rắn (dụng cụ y tế, kim tiêm, ống thuốc, bông, băng, gạc... đã qua sử dụng) và chất thải lỏng (nước thải từ các nhà vệ sinh bệnh nhân, buồng mổ, vệ sinh nhà đẻ, vệ sinh tiểu phẫu...). Tại một số bệnh viện tuyến tỉnh và tuyến huyện đã có hệ thống xử lý chất thải đúng quy định. Tuy nhiên, khảo sát cho thấy một số nơi hệ thống xử lý CTYT đã xuống cấp, không đáp ứng được yêu cầu xử lý chất thải.

Bệnh viện đa khoa (BVĐK) khu vực Bắc Quảng Bình mỗi năm điều trị nội trú cho gần 26.000 lượt bệnh nhân nên lượng CTYT thải ra môi trường rất lớn. Bình quân mỗi tháng bệnh viện xử lý gần 1,2 tấn rác thải, bao gồm đủ loại từ bông băng, ống thuốc, kim tiêm...

Bác sĩ Trần Quang Hùng, Trưởng phòng Điều dưỡng, BVĐK khu vực Bắc Quảng Bình cho biết, hiện tại bệnh viện đang sử dụng hệ thống xử lý chất thải rắn bằng lò đốt được xây dựng từ năm 2005, nay đã xuống cấp, không còn đáp ứng đủ nhu cầu của bệnh viện. Lò đốt chỉ đốt được 25kg/giờ trong khi lượng rác thì quá lớn. Một ngày bệnh viên phải đốt 2 mẻ, sáng và chiều. Bên cạnh đó, ống khói của lò đốt không bảo đảm vì quá thấp, ảnh hưởng không nhỏ đến những hộ dân ở các nhà xung quanh. Ngoài ra, tro được thải ra từ lò đốt cũng chỉ xử lý được 80%, gây ảnh hưởng không nhỏ đến môi trường.

Lò đốt rác thải tại Bệnh viên đa khoa thành phố Đồng Hới đã xuống cấp và không còn bảo đảm an toàn.

Hệ thống xử lý nước thải của bệnh viện cũng được xây dựng cách đây hơn 10 năm. Hiện tại, nước thải được gom về hồ chứa rộng chừng hơn 1.000m2 ngay trong khuôn viên bệnh viện và cho thẩm thấu vào lòng đất. Bác sĩ Hùng nói đến thời điểm hiện tại, hệ thống xử lý nước thải không còn bảo đảm an toàn, một số chỉ tiêu vận hành không đạt. Từ kết quả quan trắc 6 tháng đầu năm cho thấy, lượng nước thải y tế tại bệnh viện sau khi xử lý có hàm lượng BOD5 vượt quy chuẩn 1,24 lần, Amoni vượt 5,8 lần. Nguồn nước dưới đất của bệnh viện có hàm lượng Amoni vượt quy chuẩn cho phép 1,3 lần. Nếu không có biện pháp khắc phục kịp thời sẽ ảnh hưởng đến môi trường và sức khỏe của người dân sống xung quanh bệnh viện.

Tại BVĐK thành phố Đồng Hới, việc xử lý CTYT cũng rất bất cập. Hằng ngày, lượng chất thải rắn cũng như nước thải từ hoạt động của các khoa, phòng xả ra không ít. Trong đó, có cả chất thải rắn nguy hại và các hóa chất độc hại. Thế nhưng, hệ thống bể xử lý chất thải lỏng và lò đốt chất thải rắn đều được xây dựng từ rất lâu, xử lý theo kiểu thủ công, nên không bảo đảm tiêu chuẩn về vệ sinh môi trường.

Chị Nguyễn Thị Lệ Thu, Trưởng phòng hành chính - tổ chức cán bộ, BVĐK thành phố Đồng Hới cho hay, hệ thống xử lý CTYT tại bệnh viện đã hư hỏng nặng, phải sửa chữa rất nhiều lần. Lò đốt đã bị hoen rỉ, bong tróc nhiều chỗ còn hệ thống xử lý nước thải đã phải thay thế nhiều thiết bị và số lần sửa chữa thì không thể đếm hết. Dù lò đốt rác không thể hoạt động hết công suất như trước đây nhưng lượng rác thải cần xử lý thì ngày càng tăng. Ngoài rác thải của bệnh viện, lò đốt này còn xử lý rác cho gần 25 cơ sở y tế trong toàn thành phố.

“Trước đây, hệ thống còn mới thì phần lớn rác thải đều đốt được nhưng hiện nay một số loại rác khi đốt không thể tiêu hủy triệt để vì lò đã xuống cấp. Có những loại như bóng đèn, lọ thủy tinh... bệnh viện phải đào hố để chôn lấp. Mỗi năm, bệnh viện phải đào từ 1 đến 2 hố chôn rác thải ở phần đất sau bệnh viện”, chị Thu nói.

Chị Thu cho biết, khi kiểm tra hệ thống xử lý nước thải thì phát hiện một vài tiêu chuẩn vượt ngưỡng nhưng không khắc phục được, bệnh viện đã hết cách, giờ chỉ còn biết hư chỗ nào thì sửa chỗ nấy. Về lâu dài, nếu hệ thống xử lý CTYT không được đầu tư xây mới thì rất khó khăn trong việc bảo đảm vệ sinh môi trường khu vực bệnh viện cũng như khu dân cư xung quanh.

Ông Nguyễn Đức Cường, Giám đốc Sở Y tế cho biết, không chỉ riêng BVĐK khu vực Bắc Quảng Bình và BVĐK thành phố Đồng Hới mà hầu hết các bệnh viện trên địa bàn tỉnh đều sử dụng hệ thống xử lý CTYT cũ, không còn bảo đảm. Các trạm y tế, cơ sở y tế tư nhân đều tự xử lý rác bằng những lò đốt thủ công không đủ tiêu chuẩn. Điều đáng lo ngại là tất cả các bệnh viện đều nằm trong khu dân cư đông đúc và lò đốt rác thải y tế độc hại lại nằm trong khuôn viên bệnh viện. Nên trong quá trình xử lý CTYT, chỉ cần một sự cố nhỏ về lò đốt cũng gây ra khói, bụi, mùi khét làm ảnh hưởng đến cuộc sống của người dân xung quanh. Trong khi đó, việc xử lý CTYT độc hại thường giao cho nhân viên bệnh viện kiêm nhiệm, làm việc bán chuyên trách, thiếu trình độ chuyên môn, nghiệp vụ nên việc xử lý cũng còn gặp nhiều trở ngại và hiệu quả chưa cao.

Đầu tư công nghệ xử lý chất thải tiên tiến

Hệ thống xử lý chất thải y tế công nghệ mới tại Bệnh viện đa khoa khu vực Bắc Quảng Bình dự kiến sẽ đưa vào sử dụng trong quý IV-2016.

Cũng theo ông Cường, xử lý CTYT trong công tác bảo vệ môi trường là nhiệm vụ có ý nghĩa quan trọng nhằm bảo đảm sức khỏe và cuộc sống của nhân dân. Ngành y tế đã và đang đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục, nâng cao ý thức và trách nhiệm bảo vệ môi trường của các cơ sở y tế và các tầng lớp nhân dân. Công tác quản lý Nhà nước về bảo vệ môi trường được tăng cường, như tiếp tục kiện toàn, nâng cao năng lực tổ chức, bộ máy làm công tác bảo vệ môi trường tại các đơn vị y tế từ tỉnh đến cơ sở.

Để tháo gỡ vướng mắc trong công tác xử lý CTYT tại các bệnh viện, năm 2015, được sự hỗ trợ của Ngân hàng Thế giới, Sở Y tế đã triển khai dự án Hỗ trợ xử lý chất thải tại các bệnh viện. Dự án được chia làm hai giai đoạn, giai đoạn một sẽ xây dựng hệ thống xử lý CTYT bằng công nghệ hấp tại BVĐK khu vực Bắc Quảng Bình, BVĐK huyện Lệ Thủy và BVĐK huyện Bố Trạch. Giai đoạn hai sẽ được triển khai đồng bộ cho bốn bệnh viện còn lại gồm: BVĐK thành phố Đồng Hới, BVĐK huyện Quảng Ninh, BVĐK huyện Tuyên Hóa và BVĐK huyện Minh Hóa. Tổng số vốn đầu tư cho dự án lần này là gần 50 tỷ đồng. “Công nghệ hấp được đánh giá ưu việt hơn so với công nghệ xử lý rác thải bằng lò đốt. Hi vọng rằng sau khi dự án hoàn thành sẽ góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường và nguy cơ lây nhiễm dịch bệnh”, ông Cường tâm sự.

Theo bác sĩ Trần Quang Hùng, dự án Hỗ trợ xử lý CTYT bằng công nghệ mới tại bệnh viện đang được đầu tư xây dựng và sắp sửa hoàn thành. Dự án không chỉ đầu tư xây dựng hệ thống xử lý chất thải bằng công nghệ hấp mà dự án còn trang bị cho bệnh viện xe chuyên chở chất thải rắn nguy hại; thiết bị, dụng cụ phân loại, thu gom, vận chuyển, lưu giữ chất thải rắn; mở các lớp tập huấn cho cán bộ lãnh đạo, cán bộ chuyên trách và cán bộ vận hành hệ thống xử lý CTYT. Dự kiến đến hết năm nay hệ thống này mới đưa vào vận hành. Riêng hệ thống xử lý nước thải của bệnh viện cũng đã được dự án của Bộ Nông nghiệp và PTNT hỗ trợ cho xây dựng một hệ thống xử lý nước thải mới. Tuy nhiên dự án đã được triển khai thực hiện gần một năm nay nhưng hệ thống chất thải chưa lắp đặt xong, chưa được đấu nối nên chưa thể xả thải ra ngoài. “Chúng tôi chỉ dùng tạm hệ thống xử lý nước thải cũ trong khi chờ hệ thống xử lý nước thải mới hoàn thành”, bác sĩ Hùng nói.

Như vậy, để đạt được mục tiêu xử lý toàn bộ CTYT, bảo đảm không ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng và môi trường sinh thái, ngoài sự quan tâm, lãnh đạo, chỉ đạo của chính quyền các cấp, rất cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các ngành chức năng và trước hết là sự quan tâm và quyết tâm của các cơ sở y tế.

Lan Chi