(QBĐT) - Thực hiện kế hoạch giám sát 364/KH-ĐGS của Đoàn giám sát Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Quyết định số 20/QĐ-TrĐĐBQH ngày 19-2-2019 của Trưởng đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Bình, từ ngày 18-3-2019, Đoàn giám sát do đồng chí Nguyễn Ngọc Phương, Phó trưởng Đoàn ĐBQH tỉnh dẫn đầu đã tiến hành giám sát tại các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách trên địa bàn tỉnh.

Đoàn Giám sát đã tiến hành làm việc với Sở Tài chính tỉnh và 11 quỹ tài chính nhà nước ngoài NSNN trên địa bàn. Trong đó, có những quỹ có quy mô lớn, được quản lý chặt chẽ, phân bổ, giám sát từ Trung ương và Sở Tài chính, như: Quỹ quốc gia giải quyết việc làm, Quỹ bảo trì đường bộ, Quỹ hỗ trợ phụ nữ phát triển, Quỹ hỗ trợ nông dân phát triển, Quỹ phát triển đất, Quỹ phòng, chống tác hại thuốc lá, Quỹ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp; cũng có quỹ có chủ trương thành lập nhưng vẫn đang trong quá trình lấy ý kiến, như: Quỹ phòng, chống thiên tai, Quỹ bảo vệ môi trường; hoặc được thành lập nhưng quy mô nhỏ bé, hoạt động chưa hiệu quả, như: Quỹ dịch vụ môi trường rừng, Quỹ đầu tư địa phương; một số quỹ đứng trước nguy cơ giải thể do không đáp ứng đủ điều kiện về vốn điều lệ…

Đặt vấn đề trong các buổi làm việc, ông Nguyễn Ngọc Phương cho rằng, hiện nay cả nước có hơn 70 loại quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, trong đó xấp xỉ 30 loại quỹ tài chính ngoài ngân sách hình thành từ chính sách, pháp luật và do Trung ương quản lý, trên địa bàn tỉnh Quảng Bình cũng có rất nhiều quỹ.

Tuy vậy, tiêu chí để phân định rõ các quỹ tài chính nhà nước ngoài NSNN với các quỹ xã hội, nhân đạo, từ thiện vẫn chưa rõ ràng. Điều này làm ảnh hưởng đến quá trình quản lý, giám sát hoạt động các quỹ. Các quỹ tài chính này đóng vai trò quan trọng trong việc điều phối thực hiện các nhiệm vụ chính trị, kinh tế, xã hội. Bên cạnh đó, nhiều quỹ vẫn chưa phát huy tốt vai trò.

Chính vì thế, việc giám sát tình hình sử dụng các quỹ tài chính nhà nước giúp cho Quốc hội có cái nhìn tổng quan về các quỹ tài chính ngân sách ngoài nhà nước; qua đó, đánh giá hiệu quả hoạt động, sự cần thiết để nghiên cứu đưa ra cơ chế thống nhất nhằm quản lý, điều hành hoạt động của các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách một cách thực sự có hiệu quả hơn nữa.

Qua giám sát nhận thấy, hiện có nhiều quỹ được thành lập với mục tiêu huy động nguồn lực ngoài ngân sách, nhưng thực tế lại dựa vào nguồn ngân sách nhà nước cấp hằng năm, chức năng huy động hầu như chưa thực hiện được. Nhiều quỹ có chức năng hoạt động trùng với chức năng của ngân sách nhà nước.

Trong một số trường hợp, bộ máy quản lý các quỹ chủ yếu là cán bộ quản lý nhà nước chuyển sang, trong khi đây là các tổ chức tài chính phi ngân hàng, đòi hỏi nghiệp vụ quản lý tài chính rất cao và sâu, nên năng lực quản lý, điều hành quỹ còn hạn chế, kém hiệu quả. Ngoài ra, cơ chế kiểm soát quỹ còn yếu kém, việc kiểm tra, giám sát chưa thường xuyên, hiệu quả, chưa phân rõ trách nhiệm quản lý quỹ.

Việc nhiều sở, ngành đặc biệt là các tổ chức xã hội được thành lập, quản lý quỹ ngoài ngân sách để hỗ trợ cho cùng một loại đối tượng khiến UBND tỉnh, Sở Tài chính cũng khó nắm rõ bức tranh tổng thể hoạt động tài chính của các quỹ này.

Ví dụ: với mục tiêu hỗ trợ trẻ em nghèo, trẻ em tàn tật, cùng lúc có Quỹ bảo trợ trẻ em (do Sở Lao động-Thương binh và Xã hội phụ trách), Quỹ hỗ trợ người tàn tật và trẻ em mồ côi (của Hội Bảo trợ người tàn tật và trẻ em mồ côi tỉnh Quảng Bình); Quỹ nạn nhân chất độc da cam/Dioxin (cũng bao gồm đối tượng trẻ em nạn nhân chất độc da cam)…

Tình hình này cũng xảy ra tương tự với các loại quỹ xóa đói giảm nghèo đang được ủy thác qua Ngân hàng Chính sách xã hội và các tổ chức đoàn thể chính trị-xã hội, như: Hội Nông dân, Hội Liên hiệp phụ nữ, Đoàn Thanh niên...

Bên cạnh đó, hiện vẫn còn những khoảng trống trong quản lý, giám sát của các cơ quan chuyên ngành đối với nhiều loại quỹ được thành lập tại quy mô phường/xã, như: Quỹ chăm sóc, phát huy vai trò người cao tuổi, Quỹ hỗ trợ người tàn tật và trẻ em mồ côi…

Một số quỹ hoạt động manh mún, nhỏ lẻ, chưa công khai, minh bạch khi huy động nguồn lực trong nhân dân và tự thu, tự chi…, gây khó khăn cho công tác quản lý, tạo những lỗ hổng trong việc huy động sức dân và tạo nên dư luận xấu.

Tại các buổi giám sát, căn cứ tình hình thực tế và ý kiến của các thành viên Đoàn giám sát, ông Nguyễn Ngọc Phương đề xuất một số giải pháp để tăng cường quản lý, phát huy hiệu quả các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, như: sáp nhập, hợp nhất các quỹ tài chính có mục tiêu hoạt động tương tự nhau để giảm bộ máy, nâng cao năng lực và hiệu quả hoạt động; đưa các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách về một đầu mối quản lý tập trung để dễ dàng kiểm soát, theo dõi; cần ban hành cơ chế để Bộ Tài chính, UBND các tỉnh, Sở Tài chính nắm rõ hoạt động các quỹ, giảm thiểu những sai sót, thiếu minh bạch trong việc huy động, sử dụng các quỹ…

Đặc biệt, các quỹ cần tuân thủ đầy đủ khoản 5 điều 15 của Luật Phòng, chống tham nhũng, chi tiêu tiết kiệm, hiệu quả, có sự quản lý của kho bạc và các cơ quan chuyên môn…

Cũng tại các buổi giám sát, đại diện các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách đã kiến nghị nhiều nội dung liên quan đến bất cập trong quản lý, điều hành hoạt động của các quỹ; đặc biệt, kiến nghị Chính phủ cần sớm xây dựng để trình Quốc hội thông qua Luật Quy định về các quỹ nhằm tạo khuôn khổ pháp lý chung, thống nhất trong quản lý, sử dụng các quỹ, trong đó có quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách.

Diệu Linh
(Văn phòng Đoàn ĐBQH tỉnh)