(QBĐT) - Tính đến nay, toàn tỉnh có 252 hợp tác xã (HTX) hoạt động trong các lĩnh vực nông-lâm-thủy sản, công nghiệp-tiểu thủ công nghiệp, xây dựng, giao thông vận tải, tín dụng... thu hút 117.907 thành viên và gần 4.000 lao động trực tiếp với tổng số vốn trên 2.340 triệu đồng. Nhìn chung, loại hình kinh tế tập thể này đã góp phần đem lại lợi ích cho người nông dân và toàn xã hội, nhưng rất cần sự đổi mới triệt để và toàn diện mới có thể đáp ứng được yêu cầu trong nền kinh tế hội nhập hiện nay.

Theo đánh giá chung thì khi tham gia HTX các thành viên đều đã có sự đóng góp vốn, góp sức vào HTX theo quy định, đồng thời xây dựng phương án sản xuất, kinh doanh. Ngoài ra, được sự hỗ trợ của các ngành, địa phương, các HTX đã củng cố tổ chức, bộ máy và tiến hành tổ chức lại HTX theo Luật HTX năm 2012; các HTX yếu kém được sắp xếp lại về quy mô và lĩnh vực hoạt động nhằm hạn chế tình trạng quản lý yếu kém và thua lỗ kéo dài.

Trong các lĩnh vực mà loại hình kinh tế tập thể đang hoạt động và phát triển thì nông-lâm-thủy sản có số lượng lớn và chiếm một vị trí rất quan trọng với 132 HTX, 71.731 xã viên và 2.103 lao động, tổng số vốn hoạt động hơn 356 tỷ đồng. Các HTX dịch vụ nông-lâm nghiệp đã phần nào thể hiện được vai trò hỗ trợ dịch vụ, kỹ thuật cho kinh tế hộ, kinh tế trang trại phát triển, đã và đang là "bà đỡ" cho thành viên HTX, người nông dân trong sản xuất nông, lâm nghiệp thông qua các khâu dịch vụ như: thủy lợi, làm đất, thú y, bảo vệ thực vật...

Tính đến cuối tháng 12-2015, toàn tỉnh đã có 74 HTX hoàn thành công tác tổ chức lại theo quy định. Từ sau khi chuyển đổi, các HTX tiếp tục củng cố tổ chức, ổn định và phát triển hoạt động sản xuất kinh doanh, góp phần phát triển kinh tế, bảo đảm an sinh xã hội địa phương.

Đồng thời, hướng dẫn, hỗ trợ và tạo điều kiện cho hộ thành viên HTX tổ chức sản xuất, áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi, nhất là các giống lúa mới có năng suất, chất lượng cao để tăng sản lượng và nâng cao giá trị trên một đơn vị diện tích. Đặc biệt, đã có 10 HTX trong toàn tỉnh thực hiện thí điểm sản xuất lúa theo hệ thống canh tác lúa cải tiến (SRI), bước đầu có kết quả tốt.

Nhiều HTX đã tích cực huy động vốn mua sắm trang thiết bị, máy móc phục vụ thành viên HTX; giúp đỡ các thành viên thực hiện chuyển đổi diện tích trồng lúa, màu năng suất thấp sang trồng các loại cây trồng khác có hiệu quả cao hơn. Một số HTX sản xuất kinh doanh có hiệu quả, tích lũy được vốn đã mở hoạt động tín dụng nội bộ nhằm hỗ trợ các thành viên phát triển ngành nghề. Các HTX nông nghiệp đã làm nòng cốt thu hút các nguồn vốn đầu tư kết cấu hạ tầng phục vụ sản xuất, dân sinh, góp phần quan trọng trong xây dựng nông thôn mới, ổn định đời sống nhân dân ở khu vực nông thôn.

Trong năm 2015, do thời tiết khá thuận lợi, cùng với các chính sách hỗ trợ của Nhà nước nên các HTX nuôi trồng thủy sản tiếp tục áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật vào nuôi trồng thủy sản, đầu tư mở rộng diện tích nuôi, đa dạng hóa hình thức nuôi, sản phẩm nuôi phong phú. Hoạt động của các HTX thủy sản đem lại hiệu quả khá, góp phần đưa sản lượng thủy sản, đánh bắt trên biển của cả năm tăng 8% (gần 58.000 tấn), sản lượng nuôi trồng tăng 5,2% (gần 12.000 tấn) so với năm trước. Thu nhập bình quân của người lao động đạt từ 2,5-3 triệu đồng/người/tháng.

Cùng với nông-lâm-thủy sản, lĩnh vực công nghiệp-tiểu thủ công nghiệp chiếm tỷ trọng khá lớn với 49 HTX đang hoạt động, có tổng số 2.805 xã viên, 706 lao động, nguồn vốn hoạt động 65.299 triệu đồng, với các hoạt động sản xuất kinh doanh chủ yếu như: cơ khí, gia công mộc, sản xuất các mặt hàng mỹ nghệ xuất khẩu, sản xuất, chế biến các sản phẩm truyền thống (rượu, nước mắm, khoai gieo, nón lá, nuôi ong...).

Các HTX dịch vụ nông nghiệp từng bước thể hiện được vai trò hỗ trợ cho xã viên trong sản xuất.

Nhờ thực hiện chủ trương đổi mới về trang thiết bị, công nghệ để nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm, thực hiện đa dạng hóa sản phẩm, nên phần lớn các HTX sản xuất, kinh doanh có lãi, có chỗ đứng trên thị trường (HTX sản xuất dịch vụ mây xiên Quảng Phương, Quảng Trạch; HTX bánh mè xát làng nghề Tân An, Quảng Thanh, Quảng Trạch; HTX nón lá Mỹ Trạch, Bố Trạch; HTX làng nghề Võ Xá, Quảng Ninh...).

Về lĩnh vực tín dụng, toàn tỉnh có 23 quỹ tín dụng, năm 2015, tổng nguồn vốn hoạt động đạt 1.616,348 tỷ đồng; huy động vốn 1.473,505 tỷ đồng, dư nợ cho vay 1.284,346 tỷ đồng. Các quỹ tín dụng nhân dân đã đáp ứng kịp thời nhu cầu về vốn sản xuất kinh doanh, tiêu dùng, xuất khẩu lao động..., góp phần quan trọng vào giải quyết việc làm, tăng thu  nhập và nâng cao đời sống cho các hộ nông dân.

Bên cạnh các HTX thì trên địa bàn tỉnh còn có 185 tổ hợp tác (THT) chủ yếu hoạt động ở lĩnh vực khai thác trên biển; trong đó có 36 THT được thành lập theo dự án phát triển nông thôn bền vững vì người người nghèo (SRDP). Nhiều THT thành lập mới hoạt động tương đối tốt, quản lý chặt chẽ từ vốn góp đến khâu hoạt động sản xuất kinh doanh, đóng góp quan trọng vào phát triển kinh tế xã hội của địa phương.

Qua hoạt động của mình, các THT đã cùng nhau góp vốn, thực hiện vay vốn, áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất kinh doanh, tận dụng các nguồn lực đất đai, nguyên liệu, vốn, lao động tại địa phương, tạo tiền đề cho cách làm ăn mới, hướng tới sản xuất theo nhu cầu của thị trường, giải quyết việc làm, tăng thu nhập và nâng cao đời sống cho các hộ nông dân.

Thời gian qua, nhằm tổ chức lại hoạt động HTX theo Luật HTX năm 2012, khuyến khích và phát triển HTX hoạt động theo đúng bản chất HTX, đáp ứng nhu cầu và lợi ích của thành viên, nâng cao năng lực hoạt động của HTX với mục tiêu đoàn kết, hợp tác phát triển vì cộng đồng và an sinh xã hội, UBND tỉnh đã thành lập và kiện toàn Ban Chỉ đạo phát triển kinh tế tập thể tỉnh; đồng thời xây dựng quy chế hoạt động, ban hành kế hoạch và hướng dẫn tổ chức lại các HTX trong phạm vi toàn tỉnh. Sau khi chỉ đạo các địa phương rà soát các HTX phải tổ chức lại (toàn tỉnh có 210 HTX), các đơn vị liên quan đã thực hiện thí điểm việc tổ chức lại 15 HTX ở các huyện, thị xã, thành phố.

Tuy có số lượng khá lớn nhưng nhìn chung các HTX đều có quy mô nhỏ với năng lực tài chính hạn chế cùng với tăng trưởng chưa ổn định nên hiệu quả sản xuất kinh doanh chưa cao, số lượng HTX có lãi tăng nhưng mức lãi còn ít, đóng góp vào ngân sách chưa xứng với tiềm năng.

Trong các lĩnh vực phi nông nghiệp, đa số các HTX cơ sở vật chất nghèo nàn, năng lực quản lý, trình độ công nghệ chậm đổi mới, mẫu mã sản phẩm còn đơn điệu, chưa tạo được thương hiệu cho các sản phẩm truyền thống của địa phương nên rất khó cạnh tranh với các doanh nghiệp khác hoạt động trong cùng lĩnh vực. Các THT tổ chức thiếu chặt chẽ, thiếu ổn định và bền vững, đặc biệt còn khoảng trên 1.000 THT thành lập tự phát và chưa thực hiện đăng ký chứng thực tại UBND cấp xã theo quy định...

Bước sang năm 2016, tỉnh ta tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể, trong đó tập trung phát triển, thành lập mới các HTX hoạt động ở các lĩnh như: môi trường, dịch vụ nông nghiệp tổng hợp, thương mại-dịch vụ tổng hợp, du lịch cộng đồng, tín dụng...

Trong đó, tập trung tăng cường tuyên truyền để các HTX, xã viên hiểu rõ hơn về mô hình HTX kiểu mới theo Luật HTX năm 2012. Theo đó, mô hình HTX kiểu mới là một đơn vị kinh doanh độc lập trong cơ chế thị trường, HTX và xã viên tự quyết định và tự chịu trách nhiệm về kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của HTX.

Thực hiện thí điểm mô hình đưa cán bộ trẻ tốt nghiệp đại học, cao đẳng về làm việc có thời hạn tại HTX để đào tạo cán bộ quản lý. Vận dụng tốt các chính sách ưu đãi đối với kinh tế tập thể, tạo điều kiện cho các HTX tham gia vào các chương trình quốc gia về lao động, khuyến nông, khuyến công, việc làm, xóa đói giảm nghèo, phát triển nông nghiệp nông thôn...

T.M