Nhằm tạo điều kiện thuận lợi nhất để Nhân dân thực hiện quyền làm chủ của mình trong việc lựa chọn, giới thiệu, bầu người đủ đức, đủ tài, xứng đáng đại diện cho nguyện vọng và ý chí của Nhân dân tại Quốc hội khóa XV và HĐND các cấp, công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo (KNTC) về bầu cử là một trong những nhiệm vụ hết sức quan trọng của các cấp ủy đảng, chính quyền, cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền.

 

Luật Bầu cử ĐBQH và đại biểu HĐND năm 2015 quy định cụ thể việc công dân thực hiện quyền khiếu nại (KN) về danh sách cử tri; KNTC về người ứng cử, lập danh sách người ứng cử; KNTC về kiểm phiếu, KN về kết quả bầu cử như sau:

KN về danh sách cử tri, Luật quy định: khi kiểm tra danh sách cử tri, nếu phát hiện có sai sót thì trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày niêm yết, công dân có quyền khiếu nại với cơ quan lập danh sách cử tri. Cơ quan lập danh sách cử tri phải ghi vào sổ những KN đó. Trong thời hạn 5 ngày kể từ ngày nhận được KN, cơ quan lập danh sách cử tri phải giải quyết và thông báo cho người KN biết kết quả giải quyết. Trường hợp người KN không đồng ý về kết quả giải quyết KN hoặc hết thời hạn giải quyết mà KN không được giải quyết thì có quyền khởi kiện tại Tòa án nhân dân theo quy định pháp luật.

 

KNTC về người ứng cử, lập danh sách người ứng cử, Luật quy định: công dân có quyền TC về người ứng cử; KNTC, kiến nghị về những sai sót trong việc lập danh sách những người ứng cử. Việc KNTC, kiến nghị thực hiện như sau:

 

Nếu KNTC, kiến nghị liên quan đến người ứng cử ĐBQH, việc lập danh sách những người ứng cử ĐBQH thì được gửi đến Ban bầu cử ĐBQH, Ủy ban bầu cử ở tỉnh, Hội đồng bầu cử quốc gia. Trường hợp người KNTC, kiến nghị không đồng ý với kết quả giải quyết của Ban bầu cử, Ủy ban bầu cử thì có quyền khiếu nại đến Hội đồng bầu cử quốc gia. Quyết định của Hội đồng bầu cử quốc gia là quyết định cuối cùng.  

 

KNTC, kiến nghị liên quan đến người ứng cử đại biểu HĐND, việc lập danh sách những người ứng cử đại biểu HĐND ở cấp nào thì được gửi tới Ban bầu cử đại biểu HĐND ở cấp đó. Trường hợp người KNTC, kiến nghị không đồng ý với kết quả giải quyết của Ban bầu cử thì có quyền KN đến Ủy ban bầu cử ở cấp tương ứng. Quyết định của Ủy ban bầu cử là quyết định cuối cùng.

 

Ban bầu cử, Ủy ban bầu cử, Hội đồng bầu cử quốc gia phải ghi vào sổ và giải quyết KNTC, kiến nghị nhận được theo thẩm quyền.

 

Trong thời hạn 10 ngày trước ngày bầu cử, Hội đồng bầu cử quốc gia, Ủy ban bầu cử, Ban bầu cử ngừng việc xem xét, giải quyết mọi KNTC, kiến nghị về người ứng cử và việc lập danh sách những người ứng cử. Trong trường hợp những KNTC đã rõ ràng, đủ cơ sở kết luận người ứng cử không đáp ứng đủ tiêu chuẩn của ĐBQH, đại biểu HĐND thì Hội đồng bầu cử quốc gia (đối với bầu cử ĐBQH) hoặc Ủy ban bầu cử ở cấp tương ứng (đối với bầu cử đại biểu HĐND) quyết định xóa tên người đó trong danh sách chính thức những người ứng cử trước ngày bầu cử và thông báo cho cử tri biết. 

 

Không xem xét, giải quyết đối với những đơn tố cáo (TC) không có họ, tên người TC hoặc mạo danh người khác để TC.

 

Hội đồng bầu cử quốc gia, Ủy ban bầu cử các cấp chuyển toàn bộ hồ sơ KNTC chưa được giải quyết đến Ủy ban Thường vụ Quốc hội (đối với bầu cử ĐBQH) hoặc Thường trực HĐND khóa mới ở cấp tương ứng (đối với bầu cử đại biểu HĐND) để tiếp tục xem xét, giải quyết theo thẩm quyền.

 

KNTC về kiểm phiếu, những KNTC tại chỗ về những hành vi có dấu hiệu vi phạm pháp luật trong việc kiểm phiếu do Tổ bầu cử nhận, giải quyết và ghi nội dung giải quyết vào biên bản. Trong trường hợp Tổ bầu cử không giải quyết được thì phải ghi rõ ý kiến của Tổ bầu cử vào biên bản giải quyết KNTC và chuyển đến Ban bầu cử.

 

Đối với KN về kết quả bầu cử, KN về kết quả bầu cử ĐBQH phải được gửi đến Hội đồng bầu cử quốc gia chậm nhất là 5 ngày kể từ ngày công bố kết quả bầu cử ĐBQH. KN về kết quả bầu cử đại biểu HĐND phải được gửi đến Ủy ban bầu cử chậm nhất là 5 ngày kể từ ngày công bố kết quả bầu cử đại biểu HĐND.

 

Hội đồng bầu cử quốc gia có trách nhiệm xem xét, giải quyết KN về kết quả bầu cử ĐBQH trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày nhận được KN. Ủy ban bầu cử có trách nhiệm xem xét, giải quyết KN về kết quả bầu cử đại biểu HĐND trong thời hạn 20 ngày kể từ ngày nhận được KN. Quyết định giải quyết KN của Hội đồng bầu cử quốc gia, Ủy ban bầu cử là quyết định cuối cùng.

 

Vể thẩm quyền giải quyết KNTC trong bầu cử: Hội đồng bầu cử quốc gia giải quyết KNTC về công tác bầu cử ĐBQH; chuyển giao hồ sơ KNTC liên quan đến những người trúng cử ĐBQH cho Ủy ban Thường vụ QH.

 

Ủy ban bầu cử ở tỉnh giải quyết KNTC đối với việc thực hiện công tác bầu cử ĐBQH của Ban bầu cử ĐBQH, Tổ bầu cử; KNTC về bầu cử ĐBQH do Ban bầu cử ĐBQH, Tổ bầu cử chuyển đến; KNTC về người ứng cử ĐBQH.

 

Ủy ban bầu cử ở các cấp giải quyết KNTC đối với việc thực hiện công tác bầu cử đại biểu HĐND của Ban bầu cử đại biểu HĐND cấp mình, Tổ bầu cử; KNTC về bầu cử đại biểu HĐND cấp mình do Ban bầu cử, Tổ bầu cử chuyển đến; KNTC về người ứng cử, việc lập danh sách người ứng cử đại biểu HĐND cấp mình.

 

Ban bầu cử giải quyết KNTC đối với việc thực hiện công tác bầu cử của các Tổ bầu cử và KNTC về bầu cử do các Tổ bầu cử chuyển đến; nhận và chuyển đến Ủy ban bầu cử ở tỉnh KNTC về người ứng cử ĐBQH; nhận và chuyển đến Ủy ban bầu cử tương ứng KNTC về người ứng cử đại biểu HĐND.

 

Tổ bầu cử giải quyết KNTC đối với việc thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn của Tổ bầu cử quy định; nhận và chuyển đến Ban bầu cử tương ứng KNTC về người ứng cử ĐBQH, người ứng cử đại biểu HĐND và những KNTC khác không thuộc thẩm quyền giải quyết của Tổ bầu cử.

 

Việc giải quyết KNTC về bầu cử tùy nội dung và đối tượng cụ thể còn phải thực hiện theo Hướng dẫn số 13-HD/UBKTTW, ngày 2-12-2020 của Ủy ban Kiểm tra (UBKT) Trung ương hướng dẫn giải quyết KNTC về bầu cử ĐBQH khóa XV và đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2021-2026 của cấp ủy, tổ chức đảng, UBKT các cấp. Theo đó, phải bảo đảm các yêu cầu sau:

 

Việc giải quyết KNTC liên quan đến bầu cử hoặc nhân sự giới thiệu ứng cử ĐBQH khóa XV và đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2021-2026 phải kịp thời, chính xác, khách quan, đúng nguyên tắc, quy trình, thủ tục, trách nhiệm, thẩm quyền theo quy định của Đảng và Nhà nước.

 

Các tổ chức khi nhận được đơn thư KNTC phải phân loại, xử lý đầy đủ, chính xác và kịp thời giải quyết theo đúng quy định; đối với những đơn thư KNTC không thuộc thẩm quyền giải quyết thì chuyển đến các cơ quan, tổ chức có thẩm quyền giải quyết và thông báo cho người KNTC biết.

 

Qua giải quyết KNTC phải kết luận rõ đúng, sai, khuyết điểm, vi phạm (nếu có); xử lý theo thẩm quyền hoặc báo cáo cấp có thẩm quyền xử lý kịp thời, nghiêm minh các trường hợp vi phạm.

 

Trong thời hạn 10 ngày trước ngày bầu cử, ngừng việc xem xét, giải quyết mọi KNTC liên quan đến người ứng cử và việc lập danh sách người ứng cử ĐBQH và đại biểu HĐND các cấp cho đến khi bầu cử xong. Trong trường hợp những TC đã rõ, đủ cơ sở để kết luận người ứng cử không đáp ứng đủ tiêu chuẩn ĐBQH, đại biểu HĐND thì báo cáo Ban Thường vụ cấp ủy cùng cấp để báo cáo Hội đồng bầu cử quốc gia (đối với ĐBQH) hoặc thông báo với Ủy ban bầu cử ở cấp tương ứng (đối với đại biểu HĐND) xem xét, quyết định theo thẩm quyền về việc xóa tên người đó trong danh sách chính thức những người ứng cử.

 

Trường hợp TC thuộc thẩm quyền nhưng chưa xem xét, giải quyết được hoặc đang giải quyết nhưng không thể kết thúc trước 10 ngày tính đến ngày bầu cử thì kịp thời báo cáo Ban Thường vụ cấp ủy cùng cấp để báo cáo Hội đồng bầu cử quốc gia (đối với ĐBQH) hoặc thông báo với Ủy ban bầu cử ở cấp tương ứng (đối với đại biểu HĐND) xem xét, quyết định theo quy định.

 

TC không giải quyết gồm: TC giấu tên, mạo tên, không rõ địa chỉ; TC có tên đã được cấp có thẩm quyền (do Điều lệ Đảng và Luật Tố cáo quy định) xem xét, kết luận, nay TC lại nhưng không có thêm tài liệu, chứng cứ mới làm thay đổi bản chất vụ việc; đơn TC có tên nhưng không rõ nội dung, không chứa đựng, phản ánh nội dung TC; đơn TC không phải do người tố cáo trực tiếp ký tên; đơn TC có từ hai người trở lên cùng ký tên; đơn TC của người không có năng lực hành vi dân sự.

 

Về KN, không giải quyết các trường hợp quá thời hạn KN theo quy định; KN đang được cấp trên có thẩm quyền giải quyết; KN đã được cấp có thẩm quyền cao nhất xem xét, kết luận, quyết định.

 

Xử lý nghiêm theo quy định của Đảng và Nhà nước đối với hành vi lợi dụng TC để xuyên tạc sự thật, vu khống nhằm gây chia rẽ, mất đoàn kết nội bộ, phá hoại bầu cử.

 

Ngoài những nội dung chính nêu trên, việc giải KNTC về bầu cử còn phải thực hiện theo Luật KN năm 2011, Luật TC năm 2018, Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2018 và các văn bản hướng dẫn thi hành, các quy định về minh bạch, kê khai tài sản, thu nhập…  

 

Ngày bầu cử ĐBQH khóa XV và đại biểu HĐND các các cấp nhiệm kỳ 2021-2026 đang đến gần. Để việc giải quyết KNTC về bầu cử đúng quy định pháp luật, nhiệm vụ đặt ra cho các cấp ủy đảng, cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền là phải tập trung chỉ đạo làm rõ và giải quyết dứt điểm các vụ việc KNTC của công dân ngay từ cơ sở, không để xảy ra tình trạng khiếu kiện đông người, vượt cấp trước, trong và sau ngày bầu cử.