QTO - Được trao truyền lại từ đời ông cố, ông nội và cha, đến nay ông Ngô Văn Thìn, 62 tuổi ở Đội 2, thôn Văn Quỹ, xã Nam Hải Lăng đã là đời thứ tư theo nghề làm trống của gia đình. Với ông, nghề không chỉ là kế mưu sinh mà còn là niềm đam mê chế tác ra những chiếc trống thủ công bền, đẹp và âm thanh hay cho người, cho đời.

Tấm da trâu già phơi khô được ông Thìn dùng làm mặt trống - Ảnh: Đ.V

Đam mê “nghề hiếm”

Ngày nay, những người theo nghề làm trống, đặc biệt là làm hoàn toàn thủ công như ông Thìn không còn nhiều. Đây cũng được xem là “nghề hiếm”, kén người bởi sự tỉ mẩn, khéo léo, nhẫn nại và cả năng khiếu, sự đam mê mà không phải ai muốn là có thể theo nghề.

Nép mình bên dòng sông Ô Lâu thơ mộng, ngôi nhà khiêm nhường của ông Thìn cũng chính là xưởng làm trống hàng chục năm nay với bộn bề gỗ mít, da trâu khô và những dụng cụ đục đẽo thủ công. Đó là những nguyên liệu, đồ nghề quen thuộc giúp ông làm nên những chiếc trống với thanh âm đặc trưng.

Vừa tranh thủ làm vòng nịt cho chiếc trống cỡ đại mặt rộng 60cm, cao 90cm bằng dây tre già được vót nhỏ, ông Thìn cho biết mình chính thức theo nghề từ hồi còn thanh niên. “Tuổi nhỏ ngày xưa thường xem và được ông nội, rồi cha chỉ dạy hầu hết những ngón nghề làm trống nên tôi am hiểu, thực hành nghề từ khá sớm.

Vì vậy, sau này tôi theo nghề một cách tự nhiên, làm thành thạo hầu hết các loại trống thông dụng”, ông Thìn nói. Nguyên liệu làm ra một chiếc trống chủ yếu là gỗ mít lõi loại tốt (roòng), da trâu già phơi khô, tre già.

Theo ông Thìn, công đoạn làm trống nào cũng khó. Từ khâu chọn mua gỗ, mua da trâu, tìm tre già đều phải kỹ lưỡng. “Mình phải chọn được gỗ mít già, thân thẳng, nhiều roòng, không có giác. Da trâu thì phải già, dày và phơi được nắng. Đó là những yếu tố đầu tiên đảm bảo làm ra được một chiếc trống bền, âm hay”, ông Thìn cho biết.

Sau khi chọn được nguyên liệu và theo yêu cầu đặt hàng của khách, ông Thìn sẽ bắt tay vào làm trống. Những thớ gỗ mít được ông chọn, cưa mỏng thành từng phách đều nhau để ghép lại làm phần tang trống. Sau khi tang trống ổn định, ông dùng tre già vót thành dây nhỏ làm nịt cố định trống giữa thân trống. Tiếp đó, ông cắt da trâu theo kích thước và căng mặt trống.

“Để có âm thanh hay, ngoài thân tang trống phải kín, chắc chắn thì phần mặt da là yếu tố rất quan trọng. Da phải căng phủ bề mặt, đóng gai cố định da vào tang trống sao cho đàn hồi tốt. Sau khi hoàn thiện, chiếc trống cho âm thanh trong, giòn, gãy gọn thì mới gọi là đạt yêu cầu”, ông Thìn phân tích.

Tùy theo kích thước, yêu cầu thời gian của khách hàng, bình quân khoảng từ 7 - 10 ngày, ông sẽ hoàn thành được một chiếc trống. Hầu hết những công đoạn làm trống, ông Thìn đều làm một mình. Chỉ có phần đóng gai cố định mặt da, nếu thời gian gấp rút thì sẽ nhờ người con trai phụ giúp trong vài giờ.

Lấy "chữ tín" làm đầu

Ông Thìn cho biết, các loại trống hiện nay ông đang làm có kích thước phổ biến gồm: Lớn nhất mặt rộng 70cm, cao 1m; rộng 60cm, cao 90cm; rộng 55cm, cao 85cm… giá dao động từ 6 - 8 triệu đồng/chiếc. Do làm thủ công nên mỗi chiếc trống ông làm ra đều độc bản, không chiếc nào giống chiếc nào. Khách hàng của ông chủ yếu ở địa bàn huyện Hải Lăng, Triệu Phong (cũ) và các địa phương lân cận ở TP. Huế.

Trống của ông Thìn làm ra chủ yếu lấy công làm lãi nên được làm tỉ mỉ, chắc chắn trong từng công đoạn, từng chi tiết. Vì vậy, tuổi thọ trống bình quân đạt từ 7 - 8 năm mới phải sửa chữa, bền hơn so với trống sản xuất hàng loạt ở các cơ sở lớn.

“Khách mua trống của tôi là khách truyền thống từ hàng chục năm qua. Chủ yếu là các đình, chùa, nhà thờ họ, các thôn, làng văn hóa, trường học… Bao nhiêu năm qua, tôi tâm niệm làm nghề trống này vừa là kế sinh nhai nhưng cũng là vừa giữ gìn nghề của cha ông và tiếp tục theo đuổi niềm đam mê của bản thân. V

ì thế tôi không chạy theo số lượng mà cố gắng làm ra những chiếc trống chất lượng nhất trao đến tay khách hàng. Để khi họ sử dụng tốt, họ luôn nhớ đến mình và giới thiệu cho những khách hàng có nhu cầu khác. Trống của tôi hầu như có mặt khắp những làng quê trong huyện và những địa phương lân cận phía bên TP. Huế. Nghe tiếng trống vang lên, tôi có thể biết đó là chiếc trống do tay mình làm ra, điều đó khiến tôi rất vui…”, ông Thìn chia sẻ.

Mỗi năm, ông làm ra khoảng 25 - 30 chiếc trống các loại và sửa chữa thêm hàng chục chiếc trống khác cho khách hàng. Hễ có ai gọi sửa trống, dù xa hay gần, ngày hay đêm ông đều tranh thủ có mặt sớm nhất. Điều đó, giúp ông giữ được "chữ tín" và sự tin yêu của khách hàng.

Ngoài làm trống, ông còn kiêm nghề nhạc công cung đình, thổi kèn ở các đám hiếu trong vùng và trồng thêm mấy sào ruộng. Nhờ sự đam mê với nghề làm trống, cùng sự chăm chỉ, chí thú với những công việc khác, vợ chồng ông Thìn đã nuôi nấng 3 người con ăn học nên người.

Trưởng thôn Văn Quỹ Nguyễn Hữu Long cho biết, ông Thìn là một trong những người hiếm hoi ở trong vùng theo nghề làm trống và đã làm ra được những chiếc trống chất lượng, đáp ứng tốt nhu cầu khách hàng.

“Ngoài việc tạo nguồn thu nhập cho gia đình thì nghề làm trống của ông Thìn cũng là một nét đặc trưng, góp phần đa dạng hóa ngành nghề tại địa phương. Thôn cũng luôn khuyến khích, động viên ông Thìn trau dồi, giữ nghề thật tốt đồng thời có thể trao truyền cho thế hệ sau tiếp nối, phát triển nghề truyền thống”, ông Long bày tỏ.

Đức Việt