Hàng trăm đơn vị sử dụng lao động (ĐVSDLĐ) trốn đóng, nợ đọng BHXH trong một thời gian dài, thậm chí có những đơn vị kéo dài từ năm này qua năm khác. Đây là thực trạng đáng lo ngại suốt nhiều năm qua, kéo theo nhiều hệ lụy, không chỉ gây khó khăn cho việc thực hiện các chính sách an sinh xã hội, mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của NLĐ, nhất là trong các trường hợp ốm đau, tai nạn lao động (LĐ), thai sản, nghỉ hưu…

 

 

Tính đến tháng 9/2023, Công ty TNHH Việt Hà (có địa chỉ tại thôn Tân Lý, xã Hải Trạch, Bố Trạch) hoạt động trong lĩnh vực khai thác đá đã nợ đọng BHXH lên đến 138 tháng với số tiền trên 700 triệu đồng. Đây là đơn vị có thời gian nợ đọng BHXH lâu nhất toàn tỉnh. Công ty này có hàng chục LĐ nhưng hiện tại chỉ có 1 LĐ được đóng BHXH nên hầu hết công nhân, LĐ của công ty đều không được hưởng bất cứ quyền lợi gì từ chính sách BHXH.

 

Để tìm hiểu thực tế, phóng viên đã liên hệ với bà Phạm Thị Hạnh, người đại diện của Công ty TNHH Việt Hà nhưng chỉ nhận được lời từ chối với lý do “không muốn trao đổi thông tin với người lạ” và khi chúng tôi đề nghị về một cuộc gặp trực tiếp để trao đổi thì bà Hạnh “im hơi lặng tiếng”.

 

Theo chia sẻ của Phó Giám đốc BHXH huyện Bố Trạch Lê Văn Thành, cơ quan BHXH đã triển khai nhiều giải pháp đề thu hồi nợ đọng từ công ty nhưng vẫn không có kết quả, doanh nghiệp (DN) vẫn cố tình chây ỳ, “điếc không sợ súng”. Đoàn thanh tra liên ngành cũng đã nhiều lần làm việc với công ty nhưng đại diện đơn vị này nhất quyết không chịu ký vào biên bản nên chưa thể xử phạt hành chính được.

 

Trường hợp của Công ty TNHH MTV CNTT Quảng Bình (có địa chỉ tại thị trấn Quán Hàu, Quảng Ninh) cũng tương tự. Tính đến thời điểm này, công ty đã nợ BHXH 41 tháng với số tiền trên 615 triệu đồng. Nhiều biện pháp đã được cơ quan BHXH và các đơn vị chức năng thực hiện đối với công ty này, như: Đôn đốc thu nợ trực tiếp, tiến hành thanh tra, kiểm tra, xử phạt vi phạm hành chính… nhưng tình trạng vẫn không hề thay đổi, nợ năm này lại chồng lên năm khác.

Nợ đọng BHXH đã và đang trở thành “vấn nạn” mà Công ty TNHH Việt Hà và Công ty TNHH MTV CNTT Quảng Bình chỉ là hai trường hợp đơn cử chúng tôi đưa ra. Thực tế, đến thời điểm hiện tại, có hàng trăm đơn vị, DN trên địa bàn tỉnh đang nợ BHXH số tiền lớn và việc thu hồi nợ từ các đơn vị, DN này gặp rất nhiều trở ngại.

Nhiều đơn vị có thời gian nợ kéo dài với số tiền nợ lớn, như: Tổng công ty CP sản xuất vật liệu và xây dựng Cosevco 1 nợ 108 tháng với số tiền gần 22,7 tỷ đồng, Công ty CP Chánh Hòa nợ 96 tháng với gần 1,3 tỷ đồng, Nhà máy tấm lợp Fibrocement Cosevco nợ 91 tháng hơn 8 tỷ đồng, Công ty CP Tập đoàn đầu tư Trường Sơn nợ 90 tháng gần 2,3 tỷ đồng, Chi nhánh Nhà máy xi măng Cosevco 11 nợ 87 tháng hơn 14 tỷ đồng, Công ty TNHH XNK công nghiệp Trường Thành nợ 46 tháng gần 1,9 tỷ đồng, Công ty TNHH Thương mại và dịch vụ Song Thành nợ 37 tháng gần 1,2 tỷ đồng…

Đây đều là những DN có xu hướng gia tăng nợ theo thời gian do phát sinh lãi chậm đóng, gây ảnh hưởng xấu đến an sinh xã hội trên địa bàn. Nhiều DN cố tình trốn đóng, tìm cách lách luật để không tham gia BHXH cho NLĐ. Cũng có những ĐVSDLĐ không chấp hành quyết định thanh tra, kiểm tra; không phối hợp cung cấp hồ sơ, tài liệu khi đoàn thanh tra đến làm việc; không chấp hành nộp tiền phạt theo các quyết định xử phạt vi phạm hành chính đã ban hành…

Việc các ĐVSDLĐ nợ đọng, trốn đóng BHXH không chỉ gây khó khăn cho cơ quan BHXH trong việc thực hiện kế hoạch thu mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của NLĐ. Đã có hàng nghìn LĐ bị mất quyền hoặc chậm được hưởng các chế độ thai sản, ốm đau, tai nạn LĐ..., gặp khó khăn trong việc chốt sổ khi hưởng chế độ hưu trí, tham gia bảo hiểm với đơn vị mới hay hưởng chế độ BHTN khi thôi việc... do ĐVSDLĐ không đóng BHXH cho họ. Cơ quan BHXH đã thường xuyên đôn đốc, nhắc nhở thu hồi nợ nhưng nhiều đơn vị vẫn không chấp hành; có đơn vị trả nợ kiểu “nhỏ giọt”, một số đơn vị khó có khả năng trả nợ vì gặp khó khăn trong sản xuất, kinh doanh…

 

Đề cập đến vấn đề nợ đọng BHXH, Phó Giám đốc BHXH tỉnh Nguyễn Minh Tuấn cho rằng, nguyên nhân của tình trạng nợ đọng, chậm đóng BHXH là do nhiều DN gặp khó khăn trong sản xuất, kinh doanh sau thời gian dài chịu ảnh hưởng bởi dịch bệnh và suy thoái kinh tế, đặc biệt là các DN hoạt động trong các lĩnh vực, như: May mặc, chế biến gỗ... Một số DN phải thu hẹp sản xuất, giảm bớt LĐ hoặc ngừng hoạt động nên không có khả năng trích nộp đầy đủ, kịp thời tiền đóng BHXH cho NLĐ.

 

Đa phần các LĐ không hề biết DN nơi họ làm việc đang trực tiếp sử dụng tiền họ đóng BHXH không đúng mục đích, đến khi gặp tai nạn nghề nghiệp, mất việc hoặc khi giải quyết các chế độ, cần tới sự giúp đỡ của quỹ BHXH, BHYT, BHTN thì mới tá hỏa vì hầu như không nhận được sự trợ cấp nào.

 

DN chây ỳ, cố tình vi phạm, trong khi đó, các chế tài xử lý hành vi trốn, nợ đóng BHXH, BHYT, BHTN đã được quy định nhiều trong văn bản quy phạm pháp luật, nhưng thực tiễn áp dụng còn nhiều bất cập, khó thực thi dẫn đến chưa thể hiện triệt để tính nghiêm minh của pháp luật đối với hành vi này.

 

Ngoài ra, đa số LĐ trong các DN vì công ăn việc làm trước mắt, cũng như nhận thức, hiểu biết về pháp luật còn hạn chế nên chưa đấu tranh để bảo vệ quyền lợi của chính mình khi DN chậm đóng, nợ đọng BHXH...