(QBĐT) - Tính đến cuối năm 2018, toàn tỉnh có 62 xã đạt chuẩn nông thôn mới (NTM), chiếm tỷ lệ 45,6%. Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM đã thật sự mang lại nhiều khởi sắc cho các miền quê, đời sống người dân ngày càng được cải thiện cả về tinh thần và vật chất, kinh tế-xã hội các xã nông thôn không ngừng phát triển. Thế nhưng, sau khi về đích NTM, các xã đã xuất hiện nỗi lo “rớt chuẩn”.

Thời gian gần đây, tại nhiều hội nghị cấp huyện, cấp tỉnh, nguy cơ “rớt chuẩn” NTM của một số địa phương đã nhận được nhiều ý kiến quan tâm.  Không chỉ những xã về đích NTM từ năm 2015, mà những xã vừa chạm đích cũng đối mặt với nỗi lo này.

“Rớt chuẩn” NTM có nguyên nhân khách quan lẫn chủ quan. Nguyên nhân khách quan có thể kể đến là sự khó khăn về kinh phí để đầu tư, nâng cấp cho một số tiêu chí, như: trường học, hạ tầng giao thông, đầu tư phát triển sản xuất... Nhiều trường học ở thời điểm xét công nhận xã NTM thì đạt, nhưng sau vài năm thì trường lớp bị xuống cấp.

Tương tự, hệ thống giao thông nông thôn ở nhiều địa phương phải chịu áp lực lớn của việc lưu thông, dẫn đến các tuyến đường bị xuống cấp, hư hỏng và không có kinh phí khắc phục. Hệ thống thuỷ lợi cũng nằm trong nhóm những tiêu chí có nguy cơ “rớt chuẩn” khi hàng năm nhiều địa phương vẫn vất vả trong việc duy tu, bảo dưỡng, nâng cấp hệ thống thuỷ lợi để phục vụ nhu cầu sản xuất và dân sinh.

Bên cạnh những tiêu chí “cứng” nêu trên, tư tưởng thoả mãn sau khi “cá chép vượt vũ môn” đã khiến cho việc duy trì, giữ vững các tiêu chí “mềm” bị thả nổi để rồi đối mặt với nguy cơ “rớt chuẩn”.

Tiêu chí môi trường là một trong những tiêu chí thể hiện rõ nhất sự bỏ bê mà nếu rà soát lại, sẽ có nhiều địa phương bị “rớt chuẩn”. Xã Quảng Hòa (thị xã Ba Đồn) là một trong những xã về đích NTM đầu tiên của tỉnh, ở thời điểm hiện tại, tình trạng rác thải đã ở mức nghiêm trọng, gây ô nhiễm cả khu vực trung tâm xã.

Tương tự, rác thải ở khu vực đèo và chợ Lý Hoà (xã Hải Trạch, Bố Trạch) cũng là vấn đề nhức nhối. Tình trạng này có nhiều nguyên nhân, nhưng nguyên nhân chính vẫn là ý thức của người dân và sự thiếu quan tâm chỉ đạo, lãnh đạo của cấp uỷ, chính quyền địa phương sau khi xã đã về đích NTM.

Cùng với tiêu chí môi trường, tiêu chí hệ thống tổ chức chính trị vững mạnh ở một số địa phương cũng tiềm ẩn nguy cơ “rớt chuẩn” bởi tình trạng cán bộ vi phạm kỷ luật vẫn còn xảy ra. Xã Hoàn Trạch (Bố Trạch) là một điển hình khi nhiều cán bộ lãnh đạo địa phương đã có những vi phạm nghiêm trọng bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Tình hình an ninh trật tự, an toàn xã hội ở nhiều địa phương trong tỉnh diễn biến phức tạp, khó lường khiến cán bộ và nhân dân lo lắng. Ngoài nguyên nhân khách quan là tác động mặt trái của quá trình phát triển kinh tế-xã hội, thì sự thiếu quan tâm, nỗ lực trong bảo đảm an ninh trật tự sau khi về đích NTM của cấp uỷ, chính quyền một số địa phương đã dẫn đến tình trạng nêu trên.

Bên cạnh những tiêu chí trên, tại nhiều địa phương, tình trạng sinh con thứ ba, thứ tư cũng trở nên phổ biến hơn, tác động trực tiếp đến sự bền vững của tiêu chí văn hoá, góp phần gia tăng tỷ lệ hộ nghèo. Điều này đồng nghĩa với việc tiêu chí văn hoá và tỷ lệ hộ nghèo cũng đứng trước nguy cơ “rớt chuẩn” nếu không được kịp thời chấn chỉnh.

Đích đến của Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM là cải thiện và nâng cao đời sống người dân nông thôn cả về tinh thần lẫn vật chất. Đây là một hành trình lâu dài, đòi hỏi tính bền vững thay vì sự thoả mãn nhất thời sau khi địa phương hoàn thành các tiêu chí để về đích NTM.

Tư tưởng chủ quan, thoả mãn sẽ biến chương trình xây dựng NTM thành một “cuộc đua” ngắn hạn, hình thức và thiếu tính bền vững. Đặc biệt, trong “cuộc đua” này, việc tập trung nguồn lực để đầu tư vào các tiêu chí "cứng", như: hạ tầng giao thông, trụ sở, chợ, nhà văn hoá…, mà xem nhẹ đầu tư để phát triển sản xuất, cốt lõi của việc nâng cao đời sống người dân nông thôn, cũng sẽ khiến các tiêu chí trong nhóm kinh tế và tổ chức sản xuất đối mặt với nguy cơ “rớt chuẩn”.

Việc Quy Hoá, xã đầu tiên của huyện Minh Hoá về đích NTM giai đoạn 2011-2015, đến giai đoạn 2015-2020 đã bị “rớt chuẩn” do thiếu 5 tiêu chí, trong đó có 2 tiêu chí vô cùng quan trọng là thu nhập và tỷ lệ hộ nghèo, là bài học nhãn tiền mà các địa phương trong tỉnh cần phải xem xét, cân nhắc để không đi vào “vết xe đổ”.

Để xây dựng NTM bền vững, tránh được nỗi lo “rớt chuẩn”, bên cạnh nguồn lực tài chính từ Trung ương, tỉnh, huyện và nội lực của người dân, thì nguồn lực con người là vô cùng quan trọng. Không chủ quan, thoả mãn trước thành tích đã đạt được, không chạy đua theo thành tích bề nổi, luôn quan tâm chăm lo duy trì, giữ vững và phát triển các tiêu chí… là trách nhiệm hàng đầu của cấp ủy, chính quyền các địa phương trên hành trình xây dựng NTM hôm nay.

Ngọc Mai