Rào cản đầu tiên trong việc duy trì, phát triển mạng lưới CĐTB chính là những hạn chế trong chế độ, chính sách hỗ trợ. Công việc vất vả, đi lại khó khăn nhưng phụ cấp lại không có khiến nhiều CĐTB nản lòng, không muốn gắn bó với công việc.

 

Theo anh Phan Thanh Phong, Phó Giám đốc Trung tâm CSSKSS tỉnh, từ năm 2013, Bộ Y tế đã có Thông tư số 07/2013/TT-BYT, chính thức đưa CĐTB là một chức danh trong hệ thống y tế, là một loại hình của nhân viên y tế thôn bản được hưởng phụ cấp theo Quyết định số 75/2009/QĐ-TTg ngày 11-5-2009 của Thủ tướng Chính phủ. Căn cứ theo quyết định này, mức phụ cấp hàng tháng đối với nhân viên y tế thôn bản bằng 0,5 và 0,3 so với mức lương tối thiểu chung. Trong đó, mức 0,5 áp dụng đối với nhân viên y tế thôn, bản tại các xã vùng khó khăn.

 

Như vậy, những CĐTB ở các xã vùng sâu, vùng xa của tỉnh ta đáng ra phải được hưởng phụ cấp chức danh là 0,5 so với mức lương tối thiểu chung, tức là khoảng gần 600.000 đồng/ tháng. Tuy nhiên, quyết định cũng quy định mỗi thôn bản chỉ được 1 suất y tế thôn bản, ở những thôn bản, nhân viên y tế thôn bản đồng thời là cô đỡ thì cô đỡ được nhận mức trợ cấp này. Còn nếu đơn thuần là cô đỡ thì chỉ được hưởng mức 200.000 đồng/tháng theo chương trình mục tiêu quốc gia.

Mặc dù vậy, từ nhiều năm nay, mức phụ cấp ít ỏi này cũng bị cắt bỏ. “Hiện nay, theo quy định, kinh phí để duy trì đội ngũ CĐTB chủ yếu dựa vào nguồn ngân sách địa phương. Trong khi đó, hầu hết các địa phương có CĐTB hoạt động đều là những xã miền núi, vùng sâu, vùng xa, biên giới còn nghèo, chưa đủ khả năng tự cân đối ngân sách. Phụ cấp không có đã kéo theo nhiều khó khăn trong việc tăng số lượng, chất lượng và triển khai mô hình CĐTB. Từ 2013-2016, Trung tâm CSSKSS tỉnh đã mở 4 lớp tập huấn cho các CĐTB. Tuy nhiên, nhiều cô đỡ chưa mặn mà với việc được đào tạo nên số lượng tham gia không nhiều. Từ năm 2017 đến nay, do đối tượng tham gia quá ít nên trung tâm chưa mở thêm lớp tập huấn nào”, anh Phong chia sẻ.

>> Nhọc nhằn cô đỡ thôn bản - bài 1

Xã Lâm Thủy (Lệ Thủy) có tất cả 6 bản nhưng chỉ có duy nhất 1 CĐTB, đó là chị Nguyễn Thị Minh, cán bộ chuyên trách dân số xã. Năm 2015, chị Minh được chọn đi tham gia lớp đào tạo CĐTB 6 tháng rồi về kiêm luôn 2 công việc này từ đó đến nay. Chị cho biết, trong 6 tháng tham gia lớp đào tạo CĐTB, chị đã được trang bị kỹ năng cơ bản về sản khoa cũng như cách xử lý ban đầu các tai biến sản khoa và sơ sinh.

 

Sau khi kết thúc khóa học trở về địa phương, chị Minh tích cực tuyên truyền, vận động chị em phụ nữ thực hiện các biện pháp CSSKSS, sinh đẻ tại cơ sở y tế. Tuy nhiên, theo như chị cho biết, với một địa bàn biên giới như Lâm Thủy, việc chỉ có 1 cô đỡ đã gây không ít khó khăn cho công tác CSSKSS cho chị em, nhất là chị em ở các bản xa trung tâm như bản Eo Bù Chút Mút, Bạch Đàn...

 

Vấn đề lựa chọn và đào tạo người dân trở thành cô đỡ cũng là một “nút thắt” khó gỡ, bởi không phải ai cũng có đủ trình độ tiếp nhận kiến thức để đáp ứng được yêu cầu đề ra. Công việc của CĐTB không chỉ là giúp chị em phụ nữ sinh nở mà còn là công việc của một tuyên truyền viên sức khỏe sinh sản, hoạt động ở nhiều phương diện y tế khác. Chính vì vậy, lựa chọn được đối tượng có đủ năng lực, trình độ, nhiệt huyết để đào tạo thành CĐTB không phải là chuyện dễ.

 

Xã Trường Sơn (Quảng Ninh) có 4 thôn, 15 bản với 1.300 hộ và 4.400 nhân khẩu. Đời sống của người dân đang gặp rất nhiều khó khăn. Việc tiếp cận các dịch vụ y tế, chăm sóc sức khỏe sinh sản của bà con còn rất hạn chế. Thế nhưng, địa phương hiện vẫn không có CĐTB nào.

“Việc phát triển đội ngũ CĐTB là rất cần thiết đối với Trường Sơn. Tuy nhiên, việc này đang nằm ngoài tầm với của địa phương bởi nhiều nguyên nhân mà trước hết là do nguồn nhân lực đang thiếu. Giao thông cách trở, trình độ văn hóa, nhận thức còn hạn chế, chính sách đãi ngộ không có khiến nhiều người không mặn mà với việc làm cô đỡ. Chúng tôi đã nhiều lần vận động bà con tham gia lớp tập huấn CĐTB nhưng chẳng mấy ai hào hứng”, anh Hoàng Hồ Puôm, Trạm trưởng Trạm y tế xã Trường Sơn cho biết.

 

Theo thống kê của Trạm y tế xã Trường Sơn, từ đầu năm 2018 đến nay, trên địa bàn xã có 14 ca sinh đẻ tại nhà, tập trung ở các bản xa trung tâm, trong đó, bản Dốc Mây 6 ca, PLoang 2 ca, Cây Cà 2 ca, Khe Cát 2 ca, Trung Sơn 1 ca và Hôi Rấy 1 ca. Không có CĐTB, việc CSSKSS, công tác tuyên truyền, tư vấn, đỡ đẻ cho chị em đều do cán bộ y tế xã phụ trách. Tuy nhiên, đội ngũ này hiện đang khá mỏng nên không thể cùng lúc kiêm nhiệm nhiều việc. Để đến được những bản cách xa trung tâm như PLoang, Rìn Rìn, Hôi Rấy, Nước Đắng, Dốc Mây... phải mất rất nhiều thời gian nên khi có sự cố sinh đẻ xảy ra, nhiều lúc cán bộ y tế đến nơi thì đã quá muộn.

 

Khó khăn đã được “chỉ mặt, đặt tên”. Vậy đâu là “chìa khóa” để gỡ những “nút thắt” trên lộ trình phát triển mô hình CĐTB? Theo nhiều cô đỡ, để thực hiện được điều này, các cấp, ngành liên quan và chính quyền các địa phương cần có những động thái quan tâm tích cực hơn, như: chuẩn hóa chương trình, nội dung đào tạo, xem xét bổ sung chế độ đãi ngộ, chính sách hỗ trợ kinh phí... Về lâu dài, đội ngũ CĐTB phải được khẳng định là một loại hình nhân viên y tế phù hợp với vùng dân tộc, miền núi, vùng sâu, vùng xa, để họ được hưởng phụ cấp và chế độ đãi ngộ như nhân viên y tế thôn bản đang được hưởng. Chắc chắn, nếu làm được những điều này thì các CĐTB sẽ có thêm động lực gắn bó với nghề và việc phát triển mô hình hiệu quả này sẽ không gặp nhiều khó khăn như hiện nay.