(QBĐT) - Dự án Nhà máy phân loại, xử lý chất thải rắn sinh hoạt của Công ty TNHH Phát triển dự án Việt Nam tại xã Lý Trạch (Bố Trạch) được khởi công đã mở ra cơ hội xử lý triệt để tình trạng ô nhiễm môi trường, đồng thời góp phần phát triển kinh tế-xã hội của tỉnh. Thế nhưng, sau 1 năm hoạt động, dự án này vẫn trong tình trạng “đói rác”...

Dù đã đi vào hoạt động được 1 năm, nhưng mọi công việc của Công ty vẫn còn khá bề bộn, thậm chí chính chị Phạm Thị Ngọc Tú, Giám đốc Công ty TNHH Phát triển dự án Việt Nam còn phải trực tiếp “đụng tay” vào những việc “không tên”.

Cuộc trò chuyện giữa chúng tôi và chị bị gián đoạn, bởi chị phải liên hệ với đơn vị cung cấp mạng internet đến kiểm tra hệ thống kết nối mạng điều khiển giữa máy tính và hệ thống dây chuyền xử lý rác đang bị trục trặc. Thế mới biết nhà máy xử lý, tái chế rác thải được tối ưu hóa, tự động hóa cao như thế nào.

Dự án Nhà máy phân loại, xử lý chất thải rắn sinh hoạt tại xã Lý Trạch (Bố Trạch) của Công ty TNHH Phát triển Dự án Việt Nam có tổng mức đầu tư gần 54 ngàn Euro (tương đương 1.380 tỷ đồng), với công suất thiết kế 245 tấn rác thải sinh hoạt và 60 tấn phế phẩm công nghiệp/ngày. Dự án được khởi công xây dựng vào tháng 8-2016, trên diện tích 9ha.

Hiện tại, dự án đã hoàn thành công tác lắp đặt và vận hành các dây chuyền công nghệ đạt hơn 90%. Đây cũng là dự án xử lý rác thải khép kín, sản xuất biogas và phân bón khoáng hữu cơ quy mô lớn, với dây chuyền công nghệ hiện đại đầu tiên ở tỉnh ta, cũng như trong khu vực miền Trung.

Chị Phạm Thị Ngọc Tú cho biết: “Xử lý và tái chế rác thải là công việc cực độc hại và nguy hiểm cho con người, do đó, cần có sự hỗ trợ của máy móc. Chúng tôi đã từng phát hiện cả bom lẫn trong rác".

Chị cho biết, không có việc gì dễ dàng cả, ngay cả khi chị chọn… rác và mở ra nhà máy này. Chị tự xưng mình là “người phụ nữ của… rác”. “Người phụ nữ của… rác” ấy khẳng định với chúng tôi rằng, nói rác thải là thứ bỏ đi cũng đúng, mà không hẳn đúng.

Tất cả tùy vào cách sử dụng, ứng xử của con người. Nó sẽ nguy hại với môi trường nếu ta coi nó là thứ bỏ đi và ứng xử tùy tiện với nó. Cả một thời gian dài, chỉ vì xem nó là thứ bỏ đi, nên bằng nhiều cách khác nhau chúng ta hoặc xả bừa bãi ra môi trường, hoặc tiêu hủy bằng cách đốt, chôn lấp cho xong chuyện.

Và giờ đây, nó trở thành mối đe dọa đối với môi trường sống. Đó cũng là bài học cho nhiều đô thị lớn ở nước ta, khi suốt cả một thời gian dài chưa tính đến việc xử lý rác. Khi nhu cầu cuộc sống của con người ngày càng tăng, tốc độ đô thị hóa ngày càng lớn, thì khó có thể giảm phát sinh rác thải, mà chỉ còn một cách là phải giảm lượng rác thải thải trực tiếp ra môi trường.

Thế nhưng, để thay đổi một thói quen và ý thức vốn dĩ đã ăn sâu vào tiềm thức của mỗi một con người quả là rất khó. Phải cần sử dụng một lực nào đó đủ lớn, có hệ thống mới tác động, làm thay đổi hành vi của con người, từ đó tạo được hiệu ứng lan tỏa ra cả cộng đồng.

Đối với riêng chị, rác là một thứ “tài nguyên”. Bởi rác là nguồn nguyên liệu đầu vào và ngược lại, công ty là nơi “tiêu thụ” rác, giảm các “tác động kép” lên con người lẫn môi trường. Thế nhưng, sau 1 năm đi vào hoạt động chính thức, hiện nhà máy vẫn đang trong tình trạng “đói rác”.

Hiện mỗi ngày, lượng rác thải cung cấp cho nhà máy hoạt động chỉ khoảng 45% công suất (khoảng 150 tấn vào những ngày bình thường; dịp lễ, tết khoảng 190 tấn/ngày). Trong khi, theo số liệu thống kê năm 2017, trung bình mỗi năm, lượng rác thải sinh hoạt phát sinh trên địa bàn tỉnh ta khoảng hơn 430 tấn/ngày, trong đó tỷ lệ thu gom, xử lý bình quân đạt khoảng 75,5%.

Gọi là xử lý thế nhưng chủ yếu là được thu gom, vận chuyển mang đi chôn lấp tại các bãi rác đã được quy hoạch, có quản lý, thiết kế, vận hành theo quy định về bảo vệ môi trường.

Chuyện thiếu rác nghe khá lạ và đầy nghịch lý. Rác thải thì làm sao thiếu được. Rác không ít, cũng không hiếm, vậy mà cái thứ “bỏ đi” đó vẫn không đến được nơi nó cần đến. Bấy lâu nhiều địa phương cứ loay hoay với con đường đi của rác thải.

Hàng năm, ngoài nguồn lực xã hội hóa, ngân sách chính quyền các cấp phải chi trả một khoản khá lớn cho công tác thu gom, vận chuyển và xử lý rác thải, trong khi tình trạng sống chung với rác, khốn khổ vì rác vẫn chưa được giải quyết triệt để.

Chị Tú trăn trở: “Vấn đề ở đây chính là khâu kết nối giữa nhà máy và việc thu gom, vận chuyển rác thải. Công ty của chúng tôi chỉ là đơn vị thực hiện việc phân loại, xử lý và tái chế rác thải nên không thể trực tiếp thu gom, vận chuyển tại các địa phương được.

Có địa phương còn cho rằng, công ty chúng tôi cần rác thì phải tự thu gom, vận chuyển lấy? Thế nhưng, đó là trách nhiệm của các địa phương và các đơn vị thu gom, vận chuyển ở địa phương. Trong khi hầu hết các huyện đều có đơn vị thu gom, vận chuyển rác thải đưa đi chôn lấp, thì tại sao chúng ta không bắt tay với nhau, cùng làm sạch môi trường?”.

Về vấn đề này, lãnh đạo UBND tỉnh cùng các sở, ban, ngành liên quan đã nhiều lần làm việc với nhà máy để giải quyết tình trạng nói trên. Việc còn lại là sự chủ động của chính quyền các địa phương.

Chừng nào, các địa phương chưa thật sự vào cuộc, thì con đường đi của rác thải đến mục tiêu xử lý, tái chế xem chừng còn dài. Điều đó vừa không giải quyết được bài toán về rác thải và ô nhiễm môi trường vừa khiến cho nguồn lực xã hội hóa bị lãng phí.

Dương Công Hợp