Căn nhà của ông Đặng Xuân Niệm (85 tuổi, thôn Tân Phú, Quang Phú, TP.Đồng Hới) nằm ngay trên con đường to nhất xã Quang Phú. Ngôi nhà nhìn có vẻ khá khang trang so với thu nhập từ cái nghề cào ngao mà ông đã gắn bó suốt 35 năm qua. Ông lão thật thà kể, ngày trước nhà ở phía trong làng, rồi phải giải tỏa để xây dựng sân bay Đồng Hới. Vậy là được đền bù một số tiền vừa đủ xây một căn nhà mới ngay xóm này. “Cái nhà cũ cũng đổ mái bằng như ri”, ông cụ bồi hồi.

 

Đó là hơn 20 năm trước, khi người dân Quang Phú chưa rộ lên phong trào xuất khẩu lao động như bây giờ thì những gia đình có người đi biển quanh năm như ông thuộc diện khá giả. Cậu con trai Đặng Ngọc Sơn khi ấy đang tuổi sung sức và là người giỏi giang nghề biển. Khi cả xã vẫn nhà tranh lụp xụp và nghèo xơ xác thì anh đã xây được cho bố mẹ một căn nhà mái bằng từ chính những đồng tiền mặn mòi vị biển của mình. Khi ấy, ông Niệm cứ nghĩ cuộc đời mình đã khác, chẳng còn những chật vật và bươn bả như ngày xưa.

 

Vậy mà tai họa như thể những con sóng cuồng nộ của biển khơi bất ngờ ập đến cái tổ ấm bé nhỏ của ông. Chuyến đi biển cuối cùng trước ngày cưới, anh bị tai nạn, liệt nửa người. Hai ông bà già mang con chạy chữa khắp nơi, bao nhiêu tiền bạc, công sức đổ ra nhưng vô ích. Anh Sơn giã từ nghề biển, bắt đầu một trang đời thật khác trên chiếc xe lăn. Gánh nặng áo cơm lại đè nặng lên đôi vai gầy của ông lão khi đã bước vào tuổi xế chiều.

Ngày nối ngày trôi qua trong bao khó nhọc, nhất là khi tuổi tác và sức lực của ông chẳng còn như dạo trước. Hơn 20 năm, ông gánh gồng mọi cực nhọc lên cái thân thể gầy còm bằng cái nghề cào ngao lắm khổ ải.

 

Mấy năm trước còn sức, ông tất tả trên chiếc xe đạp cũ ra đến tận Ba Đồn để làm nghề. Sáng, mặt trời chưa ló dạng, ông đã ra khỏi nhà. Hơn 4 tiếng đồng hồ còng lưng ngược đường, ngược gió mới đến được bờ biển Quảng Thọ. Ăn vội nắm cơm mang theo rồi lại ngâm mình dưới nước biển thêm chừng ấy thời gian. Người chưa kịp ráo nước lại cặm cụi đạp xe về nhà. Ông bảo, nếu không có những tháng ngày cực khổ, lăn lộn giữa nắng gió, rồi còng lên trên chiếc xe đạp vượt hơn 100 km mỗi ngày thì lấy gì để nuôi cả gia đình? Rồi tiền thuốc thang chạy chữa cho con, ai sẽ là người lo liệu?

 

Khi chút sức tàn chẳng còn vượt nổi quãng đường xa ngái ấy, ông quay lại cào ngao ngay biển Quang Phú, Nhật Lệ gần nhà. “Biển ni thì gần hơn nhưng ít ngao lắm, ngày may mắn cũng chừng 60 – 70 ngàn đồng. Có khi cào suốt buổi cũng chỉ tầm 10 – 20 ngàn nhưng không dám nghỉ”, ông lão móm mém kể. Ánh mắt trầm buồn hướng ra chiếc xe đạp nằm chỏng chơ giữa nắng.

 

Một ngày mưu sinh của ông lão thường bắt đầu từ 8 giờ sáng, đồ ăn mang theo thường là ổ bánh mì hoặc gói xôi nhỏ làm bữa trưa. Chẳng biết có phải vì muốn tiết kiệm ít tiền hay không mà hỏi ông, ông lão chỉ cười phân trần: “Tại nhà gần nên ăn uống đơn giản thôi”. “Nhà gần” nhưng ông cũng đi suốt đến gần tối mịt mới về, khi tiền bán ngao đã đủ dăm ba chục bạc sống qua ngày. Vậy là ổ bánh mì cứ treo lủng lẳng trước xe đạp, theo ông ra đến bờ biển. Ngày này qua tháng khác, vẫn là chừng ấy buổi trưa đơn giản đến xót lòng như thế.

Nghề cào ngao vất vả đủ bề. Suốt cả buổi ngâm mình dưới nước, lấy đôi chân trần trụ lại với sóng, rồi cứ thế đi giật lùi suốt quãng đường dài. Đôi bàn tay của ông lão đã sạm đen và nhăn nheo vì tuổi già và vì những năm tháng ngâm mình trong muối biển đến bợt bạt.

 

Ông lão kể, tiếng là gần bờ nhưng nguy hiểm không kém những nghề biển khác. Ngâm mình trong nước, chẳng may bị “chuột rút” mà không kịp bơi vào bờ thì có lẽ cũng chết khi nào không ai hay. Đã mấy bận ông lão chết hụt như thế, nhưng “vì trời còn thương” – như lời ông lão nói – nên mới có thể bám nghề được đến hôm nay. Mà biển giờ chẳng còn hào phóng như xưa, nên mỗi ngày ra biển là phải miệt mài bới cát, đãi sàng.

 

Dù những đồng tiền từ cái nghề cực nhọc này mang đến chát mặn mồ hôi nhưng bởi trăm ngàn lý do để mưu sinh nên ông chưa một ngày dám nghỉ. Bất kể trời lạnh giá bao nhiêu, nắng nực đến thế nào, cái bóng dáng ông lão vẫn xiêu vẹo đi giật lùi trên biển.

 

Hết kể chuyện đời, chuyện nghề, rồi chỉ trỏ lên bức tường treo đầy giấy khen và những bức ảnh gia đình đã cũ. “Hồi trẻ, tui đi công nhân giao thông được cái huân chương ni, mẹ hắn ở nhà làm du kích cũng được cái huy chương hạng nhất. Còn đây là thằng Sơn khi chưa bị tai nạn, o coi, hắn to khỏe đến rứa mà”, cụ kể rồi giọng chùn xuống.

 

Phía ngoài khoảnh sân nhỏ vang lên tiếng kin kít từ những vòng quay tròn của chiếc xe lăn. Mấy năm trước, anh lấy vợ. Người phụ nữ quê Bố Trạch tự nguyện “gán” đời mình vào người đàn ông bất hạnh này, chấp nhận cực nhọc và một cuộc hôn nhân không con cái. Ngôi nhà nhỏ vốn hiu hắt bởi hai tấm lưng còng và một người con bệnh tật nay lại ấm áp tiếng cười.

 

“Thằng Sơn cưới vợ về, rồi mở một quán nước nhỏ, kiếm tiền nuôi nhau. Vợ tui năm ni cũng 90 tuổi rồi, đi khom rồi, không làm chi được nữa, tui còn sức thì còn đi làm để phụ tụi hắn. Vợ hắn lấy hắn đã khổ rồi, không thể để phải lo thêm cho mình nữa”, ông lão nói, đôi bàn tay vẫn thoăn thoắt buộc ngư cụ lên chiếc xe đạp đã cũ mèm.