(QBĐT) - “Bánh gai ở đây ngon lắm, không khác chi ở Việt Nam mình mô. Nó cũng có đậu, có dừa và được làm từ lá cây gai”, anh Trần Văn Nha ở Xiêng Vang giới thiệu về chiếc bánh gai quê mình bằng giọng nói đặc sệt tiếng Quảng Bình. Với anh Nha và những người Việt sống ở Lào, chiếc bánh gai không chỉ là một món ăn mà còn là món quà tinh thần có ý nghĩa vô cùng quan trọng.    

Xiêng Vang thuộc huyện Noong Bốc, tỉnh Khăm Muộn, là ngôi làng người Việt đầu tiên ở đất nước Lào. Nơi đây, những phong tục truyền thống của người Việt vẫn được người dân trong làng gìn giữ trong suốt hơn 100 năm qua như: đón Tết Nguyên đán, thờ ảnh Bác Hồ, nói Tiếng Việt và làm loại bánh rất đặc biệt của người Việt là chiếc bánh gai.

Theo chân những người Việt

Những người dân trong làng cho biết, bánh gai ở Xiêng Vang vốn xuất xứ từ chiếc bánh gai ở Việt Nam, theo chân những người Việt sang đây từ những ngày đầu lập nghiệp và trở thành món bánh đặc trưng không thể thiếu đối với người dân ở ngôi làng nhỏ này. Ông Trần Văn Thọ, Hội trưởng Hội người Việt Nam tại tỉnh Khăm Muộn cho hay, theo cách tính của những người lớn tuổi nhất trong làng thì người Việt đến lập nghiệp ở Xiêng Vang cũng hơn 120 năm. Những năm kháng chiến chống Pháp, làng Xiêng Vang vốn là làng giàu truyền thống cách mạng. Theo những người già trước đây từng kể lại với con cháu mình, khoảng năm 1928, Bác Hồ đã sang đây hoạt động cách mạng và dạy chữ cho bà con người Việt trong làng. Theo lời Bác, bà con người Việt ở Xiêng Vang đã một lòng theo cách mạng. Chính vì vậy, đến nay, hầu như nhà nào cũng có thờ ảnh Bác Hồ. Hiện tại, làng Xiêng Vang còn khoảng 50 hộ người Việt, với khoảng 260 người. Bà con người Việt ở Xiêng Vang đa số đều làm nông nghiệp. Đặc biệt, dù sống xa quê hương đã lâu nhưng họ vẫn giữ những nếp sinh hoạt thường ngày rất riêng của mình, trong đó có nghề làm bánh gai truyền thống của Việt Nam.

Bánh gai ở Xiêng Vang có nguyên liệu và hương vị giống với bánh gai ở Việt Nam.

Nếu theo nghề truyền thống được mang từ Việt Nam sang thì làng Xiêng Vang được chia làm hai xóm. Xóm trên làm sợi phở và xóm dưới làm bánh gai. Ông Đặng Văn Hồng (SN 1933), một người lớn tuổi trong làng chia sẻ, nghề làm bánh gai truyền thống ở làng Xiêng Vang đã có lịch sử hơn 100 năm nay. Nghề được mang sang theo chân những người Việt chạy loạn sang Xiêng Vang lập nghiệp. Đa số họ đều là người gốc ở Tuyên Hóa, Quảng Bình. Ban đầu, bánh gai chỉ được làm vào những dịp lễ tết quan trọng của bà con người Việt trong làng và được dùng để bày cúng tổ tiên, mời khách đến chơi vào dịp Tết Nguyên đán. Tuy nhiên, do thấy bánh ngon, lạ, nên nhiều người Lào đã thích và đặt mua. Kể từ đó, bánh gai được làm nhiều hơn và trở nên phổ biến không chỉ trong làng mà khắp cả nước Lào.

Hương vị của quê hương

Nhờ hương vị đặc trưng rất riêng của mình mà bánh gai đã được nhiều người dân khắp các tỉnh của nước Lào yêu thích. Với số lượng đơn đặt hàng ngày càng lớn, nhiều người ở làng Xiêng Vang đã chọn nghề làm bánh gai truyền thống để phát triển kinh tế. Anh Trần Văn Nha, 46 tuổi, hộ gia đình làm bánh gai lớn nhất ở Xiêng Vang chia sẻ, hồi nhỏ, anh thường thấy ba mẹ mình hay làm bánh gai vào các dịp tết, thế là anh cũng học và làm theo. Lớn lên, sau nhiều lần thử làm nhiều nghề, cuối cùng anh đã chọn nghề làm bánh gai để phát triển kinh tế gia đình. Do nguyên liệu lá gai khó mua, giá thành lại cao nên anh Nha đã quyết định tự trồng cây lá gai để chủ động nguyên liệu. Theo đơn đặt hàng của khách quen ở thủ đô Viêng Chăn, các tỉnh lân cận và cả nước ngoài, mỗi đêm cơ sở của gia đình anh làm khoảng  3.500 cái. Với số lượng lớn như vậy nên cơ sở anh phải thuê khoảng 5- 12 người làm. Đa số họ đều là người Lào trong làng.

Khi được hỏi tại sao phải làm bánh vào buổi tối đến sáng, anh Nha cho hay, hầu hết người dân trong vùng đều làm nghề nông. Ban ngày, họ theo việc đồng áng, chỉ buổi tối là khoảng thời gian rảnh rỗi để bà con quây quần làm bánh. Bánh sau khi làm xong sẽ được hấp và mang đi nhập ở các nơi. Bánh gai ở Xiêng Vang từ nguyên liệu đến hương vị đều không khác gì so với bánh gai ở Việt Nam. Điểm khác biệt là bánh gai ở Xiêng Vang được làm to hơn và bột lá gai cũng nhiều hơn. Với nghề làm bánh gai này, sau khi trừ chi phí, mỗi tháng gia đình anh thu về được 15.000 bạt Thái, tương đương khoảng 10 triệu đồng Việt Nam. Hiện tại trong gia đình anh, đứa con trai 17 tuổi cũng đang theo anh học và làm bánh gai để sau này có thể theo nghề của bố. Có một điều rất đặc biệt ở làng Xiêng Vang là dù không được sinh ra và lớn lên ở Quảng Bình, thế nhưng, người Việt trong làng đều nói chuyện bằng giọng Quảng Bình.

Bà con người Việt ở Xiêng Vang hầu hết đều biết làm bánh gai truyền thống của Việt Nam.

Từ làng Xiêng Vang, bánh gai truyền thống của người Việt đã đi đến khắp các nơi ở đất nước Lào và trở thành món ăn quen thuộc của người dân nơi đây. Bà Trần Thị Dưỡng, 58 tuổi, người Lào gốc Việt đã bán bánh gai ở thị xã Thà Khẹc, tỉnh Khăm Muộn hơn 10 năm nay cho hay, bánh gai ở đây không chỉ được người Việt mà rất nhiều người Lào ưa chuộng. Vào những dịp như lễ hội, ngày rằm, lễ tết và kể cả ngày thường, người dân đều đến mua rất đông. Có hôm bán được cả 1.000 cái, nếu mua 10 cái sẽ được tặng thêm 1 cái. Giá mỗi cái bánh gai là 3.000 kíp, tương đương 8.000 đồng Việt Nam.

Chia sẻ về lần đầu được nhìn thấy chiếc bánh gai trên đất nước Lào, thầy giáo Trương Văn Phương, Lệ Thủy sang dạy tiếng Việt ở thị xã Thà Khẹc, tỉnh Khăm Muộn cho hay: “Những ngày đầu sang đây công tác, lạ cảnh, lạ người mình rất buồn và nhớ quê hương. Sau 3 tháng làm việc ở đây, một lần tình cờ được người dân giới thiệu cho món bánh gai, mình đã rất ngạc nhiên và vui mừng. Sau lần đó, mỗi khi bạn bè mình ở các tỉnh khác đến chơi, mình đều mua bánh gai để cho họ làm quà mang về”. Không chỉ riêng thầy Phương, với những người Việt xa quê khi sang Lào làm việc đều có chung cảm nhận là hạnh phúc, sung sướng khi hương vị của đất nước, quê hương mình lại có thể tìm được trên chính đất nước Lào xa xôi. Đó không chỉ là món ăn mà còn là món quà ý nghĩa giúp họ vơi bớt nỗi nhớ về quê hương.

Đoàn Nguyệt