(QBĐT) - Ông bảo, quê ông ở làng La Hà, xã Quảng Văn, TX. Ba Đồn. Vậy nhưng, Đà Lạt đã dung chứa cuộc đời ông đi qua những bồng bột tuổi trẻ, những hoài bão tuổi trưởng thành và cả những ấm êm lúc tuổi già. Con đường lập nghiệp và làm giàu trên đất lạ đối với ông Trần Xuân Toàn không mấy phẳng lặng. Nhưng, như dòng sông Gianh quê hương vẫn muôn đời thao thiết chảy, ý chí và quyết tâm vượt lên cái khổ, cái nghèo bên trong con người ấy vẫn mạnh mẽ đến lạ.

Những ngày sau khi rời quân ngũ, vợ chồng ông loay hoay trong vòng xoáy của cuộc mưu sinh, nhưng cái khó nghèo vẫn cứ đeo đẳng, bám riết. Đến năm 1991, ông Toàn quyết định chọn mảnh đất bên bờ hồ Tuyền Lâm (TP. Đà Lạt, Lâm Đồng) làm nơi chốn dựng nghiệp.

Lương y Trần Xuân Toàn (giữa) nhận giải Thầy thuốc Asian.

Dẫu khi ấy, bãi đất ngay dưới chân núi Phụng Hoàng chỉ rặt đá sỏi và xung quanh còn quá hoang vu. Vợ chồng ông san ủi, rồi cải tạo nơi đây thành cơ sở chế biến các lâm sản phụ xuất khẩu. Có những thời điểm, cơ sở của ông còn xuất khẩu lá dong sang Pháp cho các gia đình Việt kiều gói bánh chưng đón Tết.

Không dừng lại ở đó, người đàn ông ấy bắt đầu nhìn thấy tương lai đầy hứa hẹn của mảnh đất ngay sát hồ Tuyền Lâm. Vậy là ông mạnh bạo xây dựng 12 nhà bằng gỗ và bằng tranh tre để làm du lịch. Ông trở thành một trong những người tiên phong xây dựng cơ sở lưu trú phục vụ du khách đến tham quan và nghỉ dưỡng tại hồ Tuyền Lâm – một danh thắng đẹp nổi tiếng của Đà Lạt lúc bấy giờ.

Người can ngăn, kẻ cho là liều lĩnh, nhưng với ông Toàn, mọi dự tính làm kinh tế đã được ông suy nghĩ cặn kẽ, nhất là khi mảnh đất ấy có địa thế phù hợp cho những kế hoạch du lịch dài lâu: trước mặt là hồ Tuyền Lâm lộng gió, sau lưng là núi thiêng Phụng Hoàng – nơi có Thiền viện Trúc Lâm án ngự. Và sự nhộn nhịp của địa điểm du lịch này suốt 20 năm qua cho thấy, đó là một sự liều lĩnh đúng đắn.

Nhìn ông, chẳng ai nghĩ người đàn ông chân chất với chất giọng rặt Quảng Bình dù đã xa quê ngót nghét 40 năm lại luôn là người đi đầu trong những ý tưởng làm giàu mới lạ. Năm 1996, khi việc kinh doanh gặp khốn khó, ông bỏ lại tất cả để đi ngược lên núi Ngọc Linh với mong muốn tìm một hướng đi mới thoát ra những bế tắc thực tại.

Bốn năm lặn lội trong rừng sâu, nước độc, nếm đủ tất thảy những khổ nhọc, may mắn đã mỉm cười với người đàn ông chưa bao giờ biết ngừng hy vọng. Trong những ngày ấy, ông tìm ra nhiều cây dược liệu quý hiếm, đặc biệt là cây sâm Ngọc Linh.

Năm 2000, trở lại hồ Tuyền Lâm, ông thành lập doanh nghiệp Vườn Thương chuyên sản xuất trà túi lọc và xây dựng vườn bảo tồn cây dược liệu. Trần Xuân Toàn lại táo bạo mang cây sâm quý trên đỉnh núi Ngọc Linh về nhân giống tại Đà Lạt. Nghe có vẻ dễ dàng, nhưng hành trình mang loại “thần dược” vốn chỉ sống ở vùng núi sâu hai tỉnh Quảng Nam và Kon Tum về Tuyền Lâm không hề là chuyện đơn giản.

Khu du lịch Vườn Thương của ông Trần Xuân Toàn tại hồ Tuyền Lâm (TP. Đà Lạt).

Ông kể, ông đã cùng một số người anh em “cơm đùm cơm nắm” luồn rừng suốt một tháng trời để nghiên cứu thực địa, xem xét môi trường sống của loài cây này, đo nhiệt kế, ẩm kế, độ PH. Bước tiếp theo là chiết và gây nguồn giống tại chỗ, rồi tìm đất phù hợp để mang một vài cây giống về trồng thử.

Tròn 15 năm cây sâm Ngọc Linh quý hiếm phát triển ở Vườn Thương, ông Trần Xuân Toàn đã chủ động hoàn toàn một quy trình khép kín đối với loại “thần dược” này, từ gieo trồng, chăm sóc, thu hoạch, tạo giống mới cho đến chế biến ra sản phẩm từ cây nguyên liệu.

Giờ đây, cơ sở của ông vừa cung cấp sâm củ, vừa kinh doanh sản phẩm rượu sâm Ngọc Linh, lại cung cấp cây giống và hạt giống gieo trồng. Theo ông Toàn, công việc chăm sóc loại cây này đòi hỏi sự kỳ công, tỉ mỉ, đặc biệt khó nhất là việc tạo giống mới từ phương pháp lấy hạt và cắt củ thành từng “cá thể” rồi ủ lên thành mầm cây.

Khi tôi hỏi, nhiều thông tin cho biết rằng, chỉ trong năm 2013, doanh thu từ vườn sâm Ngọc Linh của ông đã lên đến con số 18 tỷ, liệu có chính xác? Ông cười cười: “Đó là con số khiêm tốn. Con số thu được còn hơn thế nhiều, bởi giá trị của loại dược liệu này cao như thế nào thì ai cũng biết. Riêng củ sâm, hiện chúng tôi bán ra thị trường có giá 50 – 60 triệu đồng/kg.

Ngoài diện tích nhỏ trồng ở đây, tôi chuyển cây con về núi Trà My và thuê đồng bào dân tộc ở đó chăm sóc, vừa tạo công ăn việc làm cho họ, vừa bảo đảm được điều kiện thổ nhưỡng phù hợp cho sâm Ngọc Linh. Người trong nghề chúng tôi gọi đó là khu vườn bí mật”.

Cùng với sâm Ngọc Linh, hiện vườn bảo tồn cây thuốc quý tại khu du lịch hồ Tuyền Lâm của Trần Xuân Toàn đã di thực và bảo tồn hơn 600 loại dược liệu quý, trong đó có nhiều loại đang có nguy cơ bị tuyệt chủng, như: thất diệp nhất chi hoa, trà dây, xạ đen... Giờ cơ sở của ông đã có thể chủ động từ khâu sản xuất đến khâu chế biến một số chế phẩm dược liệu phục vụ cho du khách trong và ngoài nước, đồng thời đã xuất khẩu tiểu ngạch sang một số nước thông qua trung gian.

Nhân giống sâm Ngọc Linh tại vườn bảo tồn giống cây dược liệu.

68 tuổi, ông vẫn miệt mài trên hành trình chữa bệnh cứu người. Với những bệnh nhân quá nghèo, ông sẵn sàng chữa miễn phí cho họ. Các ca bệnh khó về thần kinh, viêm gan vi rút đều được ông xử lý dứt điểm.

Sau nhiều năm chật vật tìm cho mình một lối thoát mưu sinh, giờ trên khu đất rộng nhoi ra giữa hồ Tuyền Lâm lộng gió đã hội đủ nhiều loại hình phục vụ du khách: một khu dịch vụ ăn uống, lưu trú với 10 phòng nghỉ dưỡng, một vườn cây dược liệu với hơn 600 cây thuốc quý cùng một khu khám chữa bệnh đông y.

Cái tên khu du lịch Vườn Thương của người đàn ông xứ Quảng đã trở thành điểm đến hấp dẫn cho du khách mỗi khi đặt chân đến thành phố ngàn hoa. Và người ta vẫn gọi Trần Xuân Toàn là “tỷ phú bên hồ Tuyền Lâm” bằng tất cả sự ngưỡng vọng. Dẫu vậy, ông vẫn bảo, hành trình của ông vẫn còn dài lắm, còn sức, ông còn khát khao làm giàu. Mồ hôi, nước mắt của ông đã thấm vào đất, đã hòa vào nước để hôm nay, “cây cay đắng đã ra mùa quả ngọt”.

Các sản phẩm điển hình của doanh nghiệp Vườn Thương đạt huy chương vàng tại hội chợ triển lãm chuyên ngành, như: rượu nấm Linh Chi, trà Linh Chi, rượu sâm Ngọc Linh, trà Cỏ Ngọt… Với những đóng góp trong Đông y về bảo tồn gen một số loại dược liệu quý, lương y Trần Xuân Toàn đã được phong tặng danh hiệu Thầy thuốc Asian và được vinh danh là doanh nhân văn hoá.

Diệu Hương