(QBĐT) - Hình thức không bắt mắt đến độ khiến ai mỗi lần nhìn thấy đều phải ngoái lại trầm trồ, tán thưởng. Mùi vị cũng thế, chẳng được chế biến bởi sơn hào hải vị nên hương thơm tỏa ra cũng không mùi mẫn, cao sang để cuốn hút người khác phải bõ công kiếm tìm. Và trên hết, bánh lá Quảng Hòa (xã Quảng Hòa, thị xã Ba Đồn) được chính người Quảng Hòa nhận xét là thứ bánh quá đỗi bình thường, không thể xếp ngang hàng với các thức quà quê hấp dẫn khác như bánh đa, bánh đúc, bánh xèo do chính bàn tay nghệ nhân Quảng Hòa làm ra đã và đang nổi tiếng khắp các xứ xa gần.

Bánh lá bình thường. Tâm thức tôi luôn bị cuốn vào, cảm thông và trăn trở bởi hai chữ bình thường đó. Tự bản thân chiếc bánh lá ra đời trong dân dã và đói nghèo nên từ hình thù bên ngoài đến ruột bánh chịu ảnh hưởng bởi tính cách của người dân quê giản đơn, bỗ bã, “chặt to kho mặn”. Cũng vì lối suy nghĩ giản tiện, rằng mỗi chiếc bánh như thế chỉ bán được dăm ba ngàn không bõ bèn gì mà phải cất công vẽ vời này nọ, nên trong quá trình hoàn thiện chiếc bánh lá chưa khi nào người làm bánh lại nghĩ rằng phải bỏ thêm chút công sức nữa, trau chuốt hơn tí nữa để chiếc bánh sẽ đầy đặn hơn, vuông vắn hơn. Dẫu vậy, bánh lá có thô tháp mấy vẫn không khó coi; xù xì thế mà vẫn được đông đảo thực khách mở lòng đón nhận tựa như đôi bàn tay sần sùi của người thợ làm bánh.  

Bánh lá Quảng Hòa.

Như bao tên gọi của các thứ bánh gần gũi khác mà người Quảng Hòa sáng tạo ra, bánh lá được bao bọc bằng những lớp lá bên ngoài, cả chất lượng bột, mùi thơm và độ bóng mẩy của ruột bánh đều phụ thuộc vào lá bánh, từ đó mới có tên là bánh lá.

Quy chuẩn làm nên chiếc bánh lá ngon là phải có gạo ngon, không khô quá cũng không quá dẻo. Gạo khô bánh làm ra sẽ cứng sượng, còn dẻo quá bánh không giữ được nước dẫn tới mùi nồng nàn của lúa gạo phần nhiều mất đi. Người Quảng Hòa luôn tự hào khi nhắc đến bánh lá được làm từ gạo lúa mành mà họ tự cấy trồng được trước đây. Họ bảo, gạo lúa mành ăn đứt các loại gạo đắt tiền hiện nay về độ thơm ngon. Là một giống lúa 6 tháng, ruộng cạn, ruộng sâu đều sinh trưởng tốt, hạt lúa mành có hình bầu dục, không dài lắm cũng không quá tròn. Gạo có màu hồng bắt mắt, hạt to và nhất đẳng về độ thơm. Bánh lá gạo lúa mành dễ khiến người ta say sưa ăn thay bữa mà vẫn còn cảm giác thèm thuồng. Ngoài ra, có thêm giống lúa gạo đỏ mà người Quảng Hòa hay gọi là lúa nước hai (vì loại lúa này có thể phát triển được cả ở nước ngọt và nước lợ) cũng làm nên những chiếc bánh lá ngon, nhưng đó đã là chuyện của quá khứ.

Bánh lá đứng đầu bảng trong các loại bánh dễ làm. Khâu đoạn cần nhiều thời gian và tâm huyết nhất là lúc giáo bột. Bột gạo được xay ra nước, mịn tơi, người ta bắc chảo lên bếp, đổ bột vào và đảo đều, đảo khéo léo bằng cây đũa bếp. Hơi nước bốc lên, bột quánh sệt lại, thế là xong công đoạn chuẩn bị bột. Khi ấy lá gói bánh đã được lau sạch và xếp ngay ngắn trong rổ, người làm bánh chỉ việc lấy muỗng múc bột quết lên lá, bỏ thêm ít nhân bánh được làm từ thịt ba chỉ bằm mịn trộn với lá hẹ tươi với đầy đủ gia vị rồi gói lại. Bánh được hấp cách thủy, khi chín, màu xanh của lá quyện với mùi mỡ, hành, chiếc bánh mượt, trông thật hấp dẫn.

Bánh lá ăn giòn, mát, no bụng mà lại dễ tiêu, dễ làm và giá thành lại rẻ. Bánh lá không cần ăn kèm với bất cứ loại mắm nào, chỉ việc bóc ra, hít hà và thưởng thức. Câu cửa miệng của các bà Quảng Hòa nói với đứa cháu giữ nhà trước khi ra chợ đến giờ vẫn là: “Ở nhà cho ngoan rồi bà mua bánh lá cho”. Bánh lá còn là quà dành cho người già để dễ ăn. Bánh lá tiện lợi, ăn no khi lỡ bữa giữa đồng. Bánh lá làm quà cho người xa quê lâu ngày trở về, là kí ức ngày cũ khiến lòng kẻ tha phương không nguôi ngóng mong, đau đáu.     

Bánh lá tuy bình thường đấy, thô kệch và xù xì đấy, nhưng vẫn có chỗ đứng trang trọng trong thẳm sâu tâm hồn người dân Quảng Hòa và các xã vùng nam thị xã Ba Đồn.

Nguyễn Tiến Dũng