Lãnh binh Mai Lượng là một võ tướng xuất sắc có nhiều đóng góp to lớn cho phong trào Cần Vương yêu nước chống Pháp vào cuối thế kỷ XIX. Ông sinh năm Mậu Tuất (1838) tại làng Thọ Linh, nay thuộc xã Quảng Sơn, thị xã Ba Đồn. Từ nhỏ, ông mồ côi cả cha lẫn mẹ, được người anh ruột nuôi dạy và cho ăn học tử tế. Năm 1865, Mai Lượng tham gia kỳ thi Hương võ và đỗ cử nhân võ, được triều đình Huế bổ sung vào quân đội, phong chức Hiệp quản.

 

Sau khi vua Hàm Nghi xuống chiếu Cần Vương, kêu gọi nhân dân đứng lên chống thực dân Pháp, Mai Lượng từ quan về quê tập hợp lực lượng, chiêu mộ dân binh, nghĩa dũng đánh giặc ở vùng hữu ngạn sông Gianh. Căn cứ chính của Lãnh binh Mai Lượng và nghĩa quân đóng ở vùng Cao Mại (xã Cao Quảng, huyện Tuyên Hoá ngày nay), được bố phòng chặt chẽ có nơi luyện tập binh sĩ, xưởng rèn đúc vũ khí...

 

Nghĩa quân thường sử dụng lối đánh du kích, khi xung trận rất dũng mãnh và mưu trí gây nhiều tổn thất cho giặc Pháp. Năm 1890, giữa lúc nghĩa quân đang dồn sức chống lại các cuộc càn quét của địch thì Mai Lượng lâm bệnh sốt rét ác tính và qua đời. Nghĩa quân đã bí mật mai táng thi thể ông ở căn cứ Cao Mại. Sau khi Lãnh binh Mai Lượng mất, nhân dân Cao Mại đã lập đền thờ tri ân ông và nghĩa binh yêu nước cho đến ngày nay.

 

Ngày 26-6-2018, UBND tỉnh đã có quyết định xếp hạng di tích lịch sử cấp tỉnh đối với Đền thờ lãnh binh Mai Lương.

 

Đền thờ tưởng niệm danh tướng Cần Vương Mai Lượng có giá trị lịch sử tiêu biểu, đồng thời còn có giá trị trong việc giáo dục truyền thống yêu quê hương, đất nước, lòng tự hào dân tộc cho các thế hệ trẻ hôm nay và mai sau.