(QBĐT) - Với gần 400 năm hình thành và phát triển, Cảnh Dương, ngôi làng bên chân sóng nằm ở phía bắc huyện Quảng Trạch, nơi có sông Loan núi Phượng hữu tình, mang trong mình nhiều giá trị lịch sử, văn hoá quý báu. Một trong những nét văn hoá lâu đời ấy là các làn điệu hát ru, hò chèo cạn. Để bảo tồn và phát triển những làn điệu đặc trưng này, Câu lạc bộ dân ca Cảnh Dương đã ra đời với sự tham gia của những nguời tâm huyết và yêu những làn điệu đặc trưng, thấm đẫm hồn quê của ngôi làng biển.

Chủ nhiệm Câu lạc bộ (CLB) là nghệ nhân dân gian Lê Thành Lộc (sinh năm 1968). Anh Lộc cho biết, ngày 21-12-2017, UBND xã Cảnh Dương đã có quyết định số 128/QĐ-UBND thành lập CLB dân ca Cảnh Dương. Để có được quyết định này, từ khoảng tháng 6-2017, anh Lộc cùng trên 30 thành viên tích cực đã tập hợp lại, tổ chức tập luyện và có buổi báo cáo kết quả hoạt động của nhóm với UBND xã. Sau quá trình thẩm định và nhận thấy sự thành công bước đầu, UBND xã Cảnh Dương đã quyết định thành lập CLB. “Đây là điều kiện thuận lợi để chúng tôi có thể chung tay gìn giữ, phát huy những giá trị văn hoá cha ông để lại!”, anh Lộc chia sẻ.

Ban chủ nhiệm CLB gồm 5 thành viên là những người tâm huyết và am hiểu về các làn điệu hát ru và hò chèo cạn. Ngoài anh Lộc, chủ nhiệm và chị Nguyễn Thị Thắng, thủ quỹ, ba thành viên còn lại là những người cao tuổi, gồm các cụ: Nguyễn Ngọc Tiếp, Lê Thanh Tuỳ, Đỗ Đức Vỹ. Họ là những người đã gắn bó và chứng kiến những thăng trầm của các làn điệu dân ca của quê hương. Khi CLB chưa ra đời, họ là hạt nhân nòng cốt sinh hoạt trong Hội Người cao tuổi và tham gia các buổi biểu diễn tại lễ hội cầu ngư, mừng xuân mới và các hội diễn cấp huyện, tỉnh và khu vực. CLB ra đời dưới sự dẫn dắt của nghệ nhân dân gian Lê Thành Lộc, người từng đoạt nhiều giải thưởng lớn tại các hội diễn cấp tỉnh, khu vực và quốc gia, đã tiếp thêm nhiệt tình và niềm tin cho những người đang mang trong mình khát vọng neo giữ và làm lan toả những làn điệu dân ca quê hương vào cuộc sống.

CLB hiện có trên 30 thành viên, là các cháu học sinh tiểu học, trung học cơ sở, giáo viên mầm non, ngư dân, cán bộ hưu trí... Sau những ngày bận rộn với công việc, họ cùng tập hợp nhau lại và say sưa đàn hát. Vừa sưu tầm những lời cổ, họ đồng thời sáng tác lời mới để mang lại sự phong phú cho các tác phẩm. “Cụ Phạm Ngọc Thức, nghệ nhân dân gian ưu tú, đã sưu tầm, sáng tác và để lại một kho tàng lời các bài hát ru. Sau khi cụ qua đời, chúng tôi, những thế hệ đi sau, tự nhủ mình phải có trách nhiệm lưu giữ và truyền lại những tài sản vô giá này cho con cháu mai sau. Nếu trước đây cụ Thức chỉ lưu trữ bằng văn bản, thì nay chúng tôi cố gắng thu âm các làn điệu một cách bài bản, có chất lượng để có thể phổ biến rộng rãi hơn!”, anh Lộc cho biết thêm.

Một buổi họp của Ban Chủ nhiệm CLB.

Hoạt động tự nguyện và không có bất cứ một nguồn kinh nào, các thành viên CLB tự đóng góp và xoay chạy kinh phí để thuê trang phục, đạo cụ cho các buổi biểu diễn. Dù vẫn còn nhiều khó khăn, nhưng với mong muốn mang lại niềm vui cho mọi người và giới thiệu những làn điệu dân ca của quê hương đến với công chúng, CLB đã tham gia biểu diễn và tặng quà cho bệnh nhân nghèo tại Bệnh viện đa khoa huyện Quảng Trạch. Chương trình đã mang lại không khí vui tươi, phấn khởi cho các bệnh nhân, y, bác sĩ và các thành viên CLB.

Trao đổi với chúng tôi, anh Cao Quý Hà, Phó Chủ tịch UBND xã Cảnh Dương cho biết: Sau khi nghệ nhân ưu tú Phạm Ngọc Thức qua đời, anh Lê Thành Lộc đã tuyển mộ nhiều thành viên đam mê ca hát và yêu những làn điệu dân ca cùng tham gia luyện tập, địa phương rất ủng hộ. Xã đã ban hành quyết định thành lập CLB nhằm tạo điều kiện thuận lợi để anh Lộc và Ban chủ nhiệm cùng các thành viên có điều kiện hơn trong hoạt động, góp phần gìn giữ và phát huy vốn cổ của cha anh. Địa phương sẽ tiếp tục đồng hành cùng CLB, đặc biệt trong dịp đón xuân mới 2018 và chuỗi hoạt động chào mừng 375 năm thành lập làng, sẽ có nhiều tiết mục trình diễn của CLB, đây là điều kiện thuận lợi để các làn điệu dân ca tiếp tục đến với bà con quê hương.

Hát ru, hò chèo cạn là những nét văn hoá đặc sắc của Cảnh Dương. Có một điều rất đặc biệt trong hát ru Cảnh Dương, đó là nếu ở những làng quê khác, hát ru con thường là phụ nữ, thì ở Cảnh Dương, người hát ru là nam giới. Điều này được lý giải là nam giới quanh năm bám biển, lúc thảnh thơi ở nhà thì tranh thủ ẵm bồng, ru con như để bù đắp cho thời gian xa con lênh đênh ngoài biển. Lời ru thủ thỉ như lời tâm tình về tình yêu, cuộc sống. Có lẽ thế, nên trong số 5 thành viên Ban chủ nhiệm CLB thì đã có 4 thành viên là nam giới. Họ đều là những người đam mê, tâm huyết và sở hữu chất giọng truyền cảm, thể hiện được tinh thần, cái hay, cái đẹp của những bài hát ru đến với công chúng.

Bằng nỗ lực và tình yêu nghệ thuật của những người dân nơi đây nói chung, CLB dân ca nói riêng và sự quan tâm, động viên của cấp uỷ Đảng, chính quyền địa phương, những làn điệu dân ca Cảnh Dương đã đoạt giải cao tại các liên hoan làn điệu dân ca cấp tỉnh, khu vực và toàn quốc. Cụ thể, tiết mục “Chuyện tình quê biển” do nghệ nhân dân Lê Thành Lộc biểu diễn đã đoạt huy chương bạc tại Liên hoan nghệ thuật quần chúng “Nối những câu hò các tỉnh Bắc miền Trung” năm 2008. Tiết mục “Ơn nghĩa sinh thành” đoạt huy chương bạc “Liên hoan đàn, hát dân ca ba miền” năm 2016 cùng nhiều giải thưởng khác. Nhưng điều quan trọng nhất, đáng vui mừng nhất, là những làn điệu đó đã và đang được nhiều thế hệ người dân địa phương hồ hởi tiếp nhận và tiếp tục tạo sự lan toả trong cộng đồng, góp phần neo giữ hồn quê trong cuộc sống hiện đại.    

Anh Phạm Bá Hợp, một người con Cảnh Dương hiện đang sinh sống ở thành phố Hồ Chí Minh, tâm sự: “Dù ở bất cứ đâu, chỉ cần được nghe hát ru hay hò chèo cạn Cảnh Dương, tôi ngay lập tức muốn được về quê, để được nghe bạn chài hát ru con hay tham gia lễ hội cầu ngư và xem chèo cạn. Tôi vui vì CLB dân ca Cảnh Dương được thành lập để con cháu có điều kiện tiếp cận và hiểu biết nhiều hơn về những làn điệu dân ca quý báu của quê hương”. Còn chị Trần Thị Thu Lý, thôn Thượng Giang, cho biết: “Lễ hội cầu ngư và các chương trình văn nghệ của địa phương không thể thiếu các làn điệu hát ru, hò chèo cạn. Dù đã được xem nhiều lần nhưng tôi luôn cảm thấy thích thú.Tôi cũng mong muốn hoạt động của CLB ngày càng phát triển, để chúng tôi được thưởng thức nhiều hơn những tiết mục văn nghệ đặc sắc này”.

Năm 2018, xã Cảnh Dương sẽ tổ chức kỷ niệm 375 năm ngày thành lập làng với nhiều hoạt động văn hoá, văn nghệ, thể thao phong phú. Hiện tại, để chuẩn bị cho chương trình Chào năm mới 2018 và Lễ hội cầu ngư tổ chức vào tháng giêng năm Mậu Tuất, CLB đang nỗ lực luyện tập. Ngôi nhà của anh Lộc trở nên tấp nập, rộn ràng bởi sự có mặt của các thành viên CLB, đặc biệt là Ban chủ nhiệm luôn tranh thủ thời gian để bàn bạc, thảo luận, góp ý nhằm có được những tác phẩm ưng ý nhất trình diễn trước bà con. Tin rằng, bằng tình yêu và lòng nhiệt thành của người Cảnh Dương, các làn điệu  hát ru, hò chèo cạn sẽ được tiếp tục lưu giữ , lan toả và phát huy giá trị trong cuộc sống hiện đại.

Ngọc Mai