(QBĐT) - Tháng 9-2016, Dự án Sách hóa nông thôn của Nguyễn Quang Thạch đoạt giải Vua Sejong về xóa mù chữ của UNESCO năm 2016 - một giải thưởng tôn vinh những người khai trí. Ở Quảng Bình, dự án ấy đã đặt những viên gạch đầu tiên với mong muốn xây dựng văn hóa đọc rộng rãi ngay chính tại những vùng đất vốn còn nhiều gian khó.

“Cõng” sách ngược đường

Cách đây 10 năm, khi dự án “Sách hóa nông thôn” của Nguyễn Quang Thạch đang chập chững bước đi đầu tiên đã vấp phải không ít khó khăn. Cản lực lớn nhất thời điểm ấy là sự thờ ơ, hồ nghi và đầy ái ngại của những người xung quanh anh. Nhưng với mong muốn xóa mù văn hóa đọc cho những người vùng nông thôn, người đàn ông quê Hà Tĩnh vẫn quyết tâm ngược đường, ngược nắng mang sách đến với những vùng quê nghèo khó ấy. Sau 10 năm nhen nhóm, xây dựng ý tưởng về các tủ sách, thư viện cộng đồng, năm 2007, anh bắt tay xây dựng tủ sách cho các dòng họ ngay trên chính quê hương mình. Những năm tháng sau đó, Nguyễn Quang Thạch vẫn miệt mài trên con đường thực hiện mục tiêu và đam mê lớn của cuộc đời mình. Trên cuộc hành trình nhiều gian khó, đã không ít người nắm lấy đôi bàn tay của người đàn ông khiếm thị ấy, cùng chung vai, chia sẻ cùng anh những dự định, những ý tưởng tốt đẹp.

Các em học sinh Trường tiểu học Văn Thủy hào hứng với sách.

Tính đến tháng 6-2016, với sự chung tay của hơn 100.000 thành viên xã hội gồm cha mẹ học sinh nông thôn, thầy cô giáo, người Việt sinh sống ở trong và ngoài nước, người nước ngoài, phong trào đã xây dựng được trên 9.000 tủ sách qua các loại tủ sách gồm tủ sách dòng họ, tủ sách phụ huynh, tủ sách lớp em, tủ sách lớp học, tủ sách hậu phương chiến sĩ và tủ sách giáo xứ, giúp hơn 400.000 người dân nông thôn, trong đó hơn 200.000 học sinh tiếp cận sách bằng học sinh con nhà khá giả của Hà Nội. Các tủ sách đã có mặt ở 27 tỉnh trong cả nước. Nguyễn Quang Thạch tập trung nhiều vào những tủ sách ở các dòng họ bởi anh hiểu, chính lòng tự hào về truyền thống khoa cử của mỗi dòng họ là ngọn lửa dễ dàng lan tỏa đi hơi ấm của tình yêu đọc sách cho mỗi thế hệ cháu con hậu thế.

Để có được “quả ngọt” ấy, 10 năm qua, Nguyễn Quang Thạch đã thực hiện nhiều chuyến hành trình xuyên Việt để truyền thông, kêu gọi sự hỗ trợ tinh thần lẫn vật chất từ các cá nhân, tổ chức. Trên con đường anh đã đi qua, gặp trẻ em thì hỏi chuyện đọc sách và tặng sách cho các em, song song là việc liên lạc với các trường học và các điểm công cộng để xây dựng tủ sách cho các em. Những bước chân miệt mài không biết mệt mỏi của Nguyễn Quang Thạch và những người cộng sự đã in dấu trên nhiều miền quê gian khó. Từ ý tưởng, những tủ sách cộng đồng bắt đầu được xây dựng lên ngay chính tại đây, nhen nhóm lên tình yêu sách cho những người dân và trẻ em vùng khó. Khó khăn, vất vả vẫn không làm chùn bước chân của Nguyễn Quang Thạch, bởi anh hiểu, nếu dừng lại, trẻ em vùng nông thôn còn thiếu thốn đủ bề sẽ chẳng có nhiều cơ hội được tiếp xúc và được đọc sách. Hành trình của Nguyễn Quang Thạch và Sách hóa nông thôn vẫn cứ thế nối dài ra mãi. Và nơi đâu anh đặt chân đến, nơi đấy, hàng nghìn trẻ em vùng nghèo khó được tiếp xúc với sách. Những ước mơ được chắp cánh nên cũng chính từ những trang sách bình dị ấy.

“Sách hóa nông thôn” đến Quảng Bình

Đồng cảm trước những nỗ lực vì cộng đồng của Nguyễn Quang Thạch, nhóm VFF (Volunteer For Future) của các bạn học sinh Trường THPT chuyên Võ Nguyên Giáp đã giúp anh đưa Sách hóa nông thôn đến gần hơn với Quảng Bình. Thành lập từ tháng 7-2016, VFF có mục đích hướng đến những hoạt động tình nguyện phát triển cộng đồng, chú trọng đến việc phát triển văn hóa đọc, bảo vệ môi trường sống... Khởi động những kế hoạch ý nghĩa ấy là hoạt động đưa dự án Sách hóa nông thôn về với những trẻ em vùng khó Quảng Bình.

Nhóm VFF với nỗ lực ủng hộ Sách hóa nông thôn Việt Nam.

Theo bạn Nguyễn Hoàng Yến (Lớp 10 không chuyên), trưởng nhóm VFF chia sẻ: “Chúng em nhận thấy ở rất nhiều các địa phương khác, Sách hóa nông thôn đã xây dựng các tủ sách cộng đồng. Nhiều trẻ em nông thôn đã được tiếp cận với sách cũng nhờ đó. Vậy là sau khi xin ý kiến anh Nguyễn Quang Thạch, chúng em triển khai Sách hóa nông thôn ở Quảng Bình. Việc đầu tiên là lên kế hoạch, đi vận động xây dựng tủ sách ở các lớp học trong trường, tiếp đến là đi xin tài trợ kinh phí từ các cơ quan, doanh nghiệp. Và đặc biệt, Thư viện tỉnh đã hỗ trợ chúng em một số lượng sách khá lớn”.

Vừa kêu gọi sự hỗ trợ, các thành viên của VFF còn tổ chức bán nước giải khát tại công viên Nhật Lệ hằng tối để tạo nguồn kinh phí hoạt động. Từ những nỗ lực ấy, VFF đã huy động được hơn 600 cuốn sách với đủ các thể loại để bắt đầu hành trình đưa sách đến với các em nhỏ vùng nông thôn. “Chuyến đi ý nghĩa ấy diễn ra vào tháng 8-2016. Địa điểm mà VFF chúng em hướng đến là Trường tiểu học Văn Thủy (huyện Lệ Thủy) – một mảnh đất còn rất nhiều khó khăn và nơi đây, những em nhỏ dù yêu sách đến mấy cũng chưa có điều kiện để tiếp xúc với những loại sách mà mình yêu thích”, Hoàng Yến cho biết thêm. Vậy là từ chuyến đi ý nghĩa ấy, những cuốn sách gom góp được từ chính sự nỗ lực của các bạn trẻ đầy nhiệt huyết đã đến tay của những học sinh nghèo. Một tủ sách nhỏ đã được dựng nên. Sách hóa nông thôn đã hiện diện ở chính mảnh đất cằn cỗi huyện Lệ Thủy, cùng tỏa lan tình yêu sách và nhen nhóm những ước mơ trẻ thơ bình dị.

Mừng tuổi... sách

Từ những lần “cõng” sách về nông thôn ngay trong đêm giao thừa, Nguyễn Quang Thạch bắt đầu ấp ủ ý định mừng tuổi sách cho trẻ em. Sau khi thí điểm tặng sách tại các thành phố lớn và được cộng đồng đón nhận, đầu năm 2017, anh quyết định phát động phong trào mừng tuổi sách trên phạm vi toàn quốc.

Nguyễn Quang Thạch hy vọng, mừng tuổi sách sẽ thay đổi thói quen mừng tuổi bằng tiền đã tồn tại cả trăm năm và tạo ra phong trào chia sẻ tri thức sâu rộng trong những năm tới. Thông điệp của chương trình là người lớn hãy hình thành thói quen mừng tuổi sách thay vì mừng tuổi bằng phong bao lì xì, để gieo mầm tri thức cho con em mình.

Dịp Tết Đinh Dậu vừa qua, dự án Sách hóa nông thôn Việt Nam đã ủy quyền cho một nhóm bạn trẻ tại thành phố Đồng Hới tiến hành mừng tuổi sách cho trẻ em trên địa bàn. Với 200 cuốn sách được giao từ dự án, ngay trong chiều 30 Tết, các bạn trẻ đã tỏa đi các nẻo đường, đi đến tận nhà các em nhỏ, trong đó có nhiều em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn để tặng sách. Chị Trần Thị Thùy Dung, trưởng nhóm chia sẻ: “Mình vẫn nhớ cảm giác hạnh phúc khi được tận tay mừng tuổi cho các em nhỏ những cuốn sách. Không chỉ riêng các em mà người lớn cũng thấy bất ngờ bởi trước đến nay, việc mừng tuổi bằng tiền, bằng quà đã là chuyện quá quen thuộc, nhưng bằng sách thì đây là lần đầu tiên”.

Hy vọng rằng Sách hóa nông thôn sẽ luôn được lan tỏa và trở nên quen thuộc trong mỗi cộng đồng. Bởi trong mỗi tâm hồn thơ trẻ, tình yêu sách tựa như ngọn lửa luôn âm ỉ cháy và trách nhiệm của người lớn là khơi lên ngọn lửa ấy.

Diệu Hương