(QBĐT) -  Thực hiện Chiến lược quốc gia phòng, chống HIV/AIDS, trong những năm qua, chương trình phòng, chống HIV/AIDS của tỉnh ta được đẩy mạnh và mang lại hiệu quả thiết thực. Tuy nhiên trong thời gian tới hoạt động này gặp không ít khó khăn từ việc cắt giảm kinh phí các chương trình mục tiêu quốc gia, trong đó có chương trình phòng chống HIV/AIDS... Vậy làm thế nào để tỉnh ta duy trì các hoạt động phòng chống HIV/AIDS nhằm thực hiện có hiệu quả các mục tiêu đã đề ra trong chiến lược phòng, chống HIV/AIDS của tỉnh? Phóng viên Báo Quảng Bình đã có cuộc trao đổi với bác sĩ Ngô Đình Thống, Giám đốc Trung tâm phòng chống HIV/AIDS tỉnh về những nội dung liên quan đến vấn đề trên.

- P.V: Xin bác sĩ cho biết những nét cơ bản về tình hình lây nhiễm HIV và công tác phòng chống HIV/AIDS trên địa bàn tỉnh?

- Bác sĩ Ngô Đình Thống: Cũng như nhiều địa phương khác trong cả nước, những năm gần đây, tình hình lây nhiễm HIV trên địa bàn tỉnh ta diễn biến khá phức tạp. Tỷ lệ nhiễm HIV tăng cao trong nhóm nghiện chích ma tuý, mại dâm, tập trung ở độ tuổi từ 20 – 39 tuổi. Nhiễm HIV/AIDS được phát hiện trong các trại giam, trại tạm giam có xu hướng gia tăng. Ngày càng có nhiều dấu hiệu chứng tỏ dịch HIV đang lan rộng ra cộng đồng dân cư. Ở các vùng nông thôn, miền núi, dịch không có xu hướng tăng nhanh, nhưng vẫn chứa đựng các yếu tố nguy cơ làm bùng phát dịch nếu không triển khai các biện pháp can thiệp kịp thời và có hiệu quả.

Trước tình hình đó, tỉnh ta đã triển khai đồng bộ nhiều hoạt động, nhất là hoạt động tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng, đặc biệt chú trọng các hoạt động thông tin, giáo dục và truyền thông thay đổi hành vi cho các đối tượng có nguy cơ cao. Bên cạnh đó, các chương trình can thiệp giảm tác hại và dịch vụ dự phòng lây nhiễm HIV như: tư vấn xét nghiệm HIV, điều trị thuốc kháng vi rút cho người nhiễm HIV, điều trị dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con, điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng Methadone cũng được đẩy mạnh. Chương trình đã cấp phát hàng trăm ngàn bơm kim tiêm, bao cao su  cho nhóm người có hành vi nguy cơ lây nhiễm cao  tại cộng đồng...

Nhờ đó, số người nhiễm HIV trên địa bàn tỉnh ngày càng giảm.  Đặc biệt, từ năm 2012, công tác phòng, chống HIV/AIDS của tỉnh đã đạt được 3 giảm (giảm nhiễm mới HIV, giảm các trường hợp chuyển sang AIDS và giảm tử vong do AIDS).

Truyền thông phòng chống HIV/AIDS cho học sinh sinh viên, một trong những hoạt động được Trung tâm phòng chống HIV/AIDS và các trường học phối hợp tổ chức hiệu quả hàng năm.

- P.V: Vậy đâu là những khó khăn, thưa bác sĩ?

Bác sĩ Ngô Đình Thống: Bên cạnh những những kết quả đã được, tỉnh ta hiện đang đối diện với không ít khó khăn trong việc triển khai các hoạt động phòng chống HIV/AIDS. Từ thực tế cho thấy, dịch HIV/AIDS trên địa bàn tỉnh giảm chưa bền vững và còn nhiều thách thức.

Công tác xét nghiệm sàng lọc HIV vẫn còn nhiều khó khăn, tỉ lệ đối tượng có nguy cơ cao tham gia xét nghiệm còn thấp. Các yếu tố nguy cơ lây nhiễm HIV/AIDS như tình hình mại dâm trên địa bàn tỉnh biến đổi phức tạp, khó kiểm soát, khó can thiệp và có chiều hướng tăng.

Nhận thức của nhân dân về phòng, chống HIV/AIDS mặc dù đã có nhiều chuyển biến, nhưng thay đổi hành vi chưa có tính bền vững. Một số nơi vẫn còn sự kỳ thị, phân biệt đối xử đối với những người nhiễm HIV/AIDS, bản thân những người bị nhiễm căn bệnh này còn mặc cảm, bi quan, thậm chí có trường hợp còn giấu bệnh.

Một số cấp ủy, chính quyền địa phương, cơ quan, đoàn thể chưa thực sự quan tâm chỉ đạo và chưa có sự đầu tư thỏa đáng cho công tác phòng, chống HIV/AIDS. Sự quản lý, lồng ghép hoạt động giữa các ngành trong một số chương trình phòng, chống HIV/AIDS trên địa bàn tỉnh chưa chặt chẽ. Nguồn nhân lực trực tiếp thực hiện Chương trình chưa đáp ứng được với yêu cầu ngày càng cao của công tác phòng, chống HIV/AIDS trong tình hình mới.

Một trong những khó khăn lớn nhất đó là diễn biến dịch HIV/AIDS ngày càng phức tạp nhưng nguồn kinh phí cho công tác này đang bị thu hẹp và cắt giảm mạnh, trong khi nguồn tài chính của Trung ương, của tỉnh chưa kịp bù đắp thiếu hụt tài chính. Đây là những thách thức không nhỏ đối với công tác phòng, chống HIV/AIDS trên địa bàn tỉnh trong thời gian tới.

Tại tỉnh ta, đa số người nhiễm HIV, bệnh nhân AIDS đều có cuộc sống hết  sức khó khăn. Trước đây, nguồn thuốc điều trị cho họ phần lớn sử dụng từ viện trợ của các dự án quốc tế và các chương trình mục tiêu quốc gia phòng, chống HIV/AIDS. Thế nhưng, thời gian tới, kinh phí viện trợ cho công tác phòng, chống HIV/AIDS sẽ bị cắt giảm,viện phí tăng, nếu người bệnh không có BHYT sẽ phải tự chi trả một số tiền lớn và lâu dài cho việc khám chữa bệnh, chi phí sử dụng thuốc kháng virut và các loại xét nghiệm khác nên người nhiễm HIV phải đối mặt với nguy cơ thiếu thuốc điều trị, thiếu khả năng chi trả cho những xét nghiệm chẩn đoán cơ bản trong điều trị. Nguồn kinh phí viện trợ bị cắt giảm, nếu không được bổ sung kịp thời sẽ dẫn đến độ bao phủ phát bơm kim tiêm, bao cao su miễn phí cho các đối tượng nguy cơ cao như gái mại dâm, nghiện ma túy bị thu hẹp; người nhiễm HIV không đủ chi phí sẽ bỏ điều trị ARV, người nghiện chích ma túy sẽ khó tiếp cận với chương trình điều trị Methadone....

Ngoài ra, cán bộ chuyên trách HIV tuyến huyện, xã thường thay đổi và thiếu kinh nghiệm là rào cản cho việc tiếp cận tư vấn đối tượng nguy cơ cao, quản lý chăm sóc người nhiễm HIV/AIDS trên địa bàn cũng như ảnh hưởng đến việc mở rộng chương trình điều trị và can thiệp giảm tác hại ở cộng đồng dân cư.

- P.V: Và đâu giải pháp hữu hiệu để khắc phục những khó khăn trên, bảo đảm duy trì tốt các hoạt động phòng chống HIV/AIDS, thưa bác sĩ?

- Bác sĩ Ngô Đình Thống: Để triển khai có hiệu quả các hoạt động phòng chống HIV/AIDS, thời gian tới, công tác phòng, chống HIV/AIDS tại tỉnh ta phải tiến hành đồng bộ các giải pháp sau: Tiếp tục có sự cam kết và tham gia nỗ lực, mạnh mẽ hơn nữa của các cấp, các ngành và mỗi người dân trong việc nâng cao nhận thức và trách nhiệm về phòng, chống HIV/AIDS, từng bước xã hội hóa hoạt động này và đẩy mạnh công tác truyền thông, giáo dục về phòng, chống dịch HIV/AIDS. Trong đó chú trọng tuyên truyền vận động người nhiễm HIV, bệnh nhân AIDS và các đối tượng nguy cơ cao cần tham gia bảo hiểm y tế để bảo đảm được hưởng các dịch vụ y tế trong khám, điều trị liên quan đến HIV/AIDS được duy trì trong điều kiện nguồn viện trợ cắt giảm.

Bên cạnh đó, đẩy mạnh tuyên truyền, vận động người dân có ý thức tham gia xét nghiệm về HIV tự nguyện và thực hiện các biện pháp giảm tác hại như không tiêm chích ma túy, quan hệ tình dục an toàn để chủ động phòng tránh lây nhiễm HIV/AIDS cho bản thân, nhất là tuyên truyền vận động các tầng lớp nhân dân không kỳ thị phân biệt đối xử với người nhiễm HIV/AIDS, tạo điều kiện cho người bệnh được hòa nhập cộng đồng.

Đồng thời tăng cường công tác quản lý, giám sát dịch bệnh HIV/AIDS, đẩy mạnh công tác giám sát tại tuyến xã, huyện, mở rộng công tác phòng, chống HIV/AIDS tại các trại giam, tạm giam trên địa bàn tỉnh; củng cố, đẩy mạnh công tác quản lý, điều trị cho người bệnh HIV/AIDS theo hướng dẫn của Bộ Y tế, mở rộng điều trị HIV/AIDS trong các trại giam, thí điểm điều trị bệnh viêm gan B,C trên người đồng nhiễm HIV và thực hiện khám, chữa bệnh về HIV/AIDS bằng bảo hiểm y tế (bắt đầu thực hiện từ tháng 6-2016) để thay thế dần nguồn thuốc viện trợ bị chấm dứt từ năm 2017.

Các hoạt động tuyên truyền, vận động người nghiện các chất dạng thuốc phiện điều trị bằng thuốc Methadone cũng cần được đẩy mạnh nhằm huy động sự tham gia của các cấp ủy Đảng, chính quyền và của cả cộng đồng; mở rộng quy mô thu dung điều trị tại các cơ sở của Trung tâm Phòng chống HIV/AIDS, các trung tâm y tế Lệ Thủy, Tuyên Hóa để phấn đấu đạt chỉ tiêu của Chính phủ giao. Một trong những nhiệm vụ quan trọng là củng cố, duy trì ổn định và nâng cao năng lực hệ thống phòng, chống HIV/AIDS trong toàn tỉnh để bảo đảm tính ổn định, bền vững của công tác phòng, chống HIV/AIDS hiện nay và để thực hiện tốt kế hoạch phòng, chống HIV/AIDS của Ủy ban quốc gia phòng chống HIV/AIDS và phòng chống tệ nạn ma túy, mại dâm năm 2016.

Để thực hiện được các nhiệm vụ trên, cần bảo đảm 2 yếu tố đó là: Cần ưu tiên bảo đảm kinh phí cho hoạt động phòng, chống HIV/AIDS từ nguồn kinh phí của Trung ương và kinh phí của tỉnh đã phê duyệt; kiện toàn Phòng chuyên khoa HIV/AIDS và điều trị nghiện chất tại Trung tâm phòng chống HIV/AIDS theo hướng chuyên sâu và mở rộng phạm vi hoạt động để bảo đảm đủ điều kiện triển khai khám chữa bệnh bằng bảo hiểm y tế cho người nhiễm HIV, điều trị các bệnh nhiễm trùng cơ hội trên người nhiễm HIV như viêm gan B,C; điều trị thay thế nghiện chất dạng thuốc phiện bằng Methadone; triển khai thực hiện khám chữa bệnh bằng bảo hiểm y tế cho những người tham gia bảo hiểm y tế sử dụng các dịch vụ y tế liên quan đến HIV/AIDS tại các cơ sở khám chữa bệnh trong toàn tỉnh; từng bước đầu tư nâng cao toàn diện về nhân lực, phương tiện để công tác quản lý, giám sát và điều trị người bệnh HIV/AIDS đạt hiệu quả bảo đảm mục tiêu 90 -90 -90 của Chính phủ theo chiến lược đẩy mạnh, mở rộng điều trị để dự phòng bệnh HIV/AIDS.

- P.V: Xin cảm ơn bác sĩ về cuộc trao đổi này.

Nhật Văn (thực hiện)