(QBĐT) - Những năm gần đây, tệ nạn ma túy, mại dâm ngày càng có chiều hướng gia tăng trên địa bàn tỉnh, gây ảnh hưởng không nhỏ đến sự phát triển kinh tế-xã hội và sự bình yên của mỗi gia đình, khu dân cư. Và cũng chính từ các tệ nạn này đã dẫn đến số người nhiễm HIV trong cộng đồng ngày một gia tăng. Vì vậy, hoạt động can thiệp giảm tác hại luôn được coi là một trong những mũi nhọn ưu tiên trong dự phòng lây nhiễm HIV/AIDS.

“Cõng” vắc xin vào ổ dịch

Nhằm tạo cầu nối giữa nhóm người có hành vi nguy cơ lây nhiễm HIV cao với các dịch vụ thân thiện để dự phòng lây nhiễm HIV/AIDS, tỉnh ta đã tập trung đẩy mạnh hoạt động tiếp cận cộng đồng thông các các nhóm nhân viên tiếp cận cộng đồng. Nhóm này được thành lập bởi những cán bộ y tế cơ sở hoặc người nhiễm HIV và cả những người dân bình thường tận tình với cái công việc có một không hai là “cõng vắc xin vào ổ dịch” để hạn chế đến mức thấp nhất tỷ lệ lây nhiễm HIV trong cộng đồng.

Chính đội ngũ này đã tỏa ra khắp xã, phường, tiếp cận với những nhóm người có hành vi nguy cơ cao để truyền thông thay đổi hành vi nhằm phòng, chống HIV/AIDS; phân phát cho họ những dụng cụ dự phòng lây nhiễm HIV như phát bơm kim tiêm sạch, thu gom bơm kim tiêm đã qua sử dụng, phân phát và hướng dẫn sử dụng bao cao su; giới thiệu họ tới các dịch vụ hỗ trợ khác (tư vấn xét nghiệm tự nguyện, điều trị HIV/AIDS bằng thuốc kháng virut (ARV), khám và điều trị các bệnh lây truyền qua đường tình dục khi cần thiết và hỗ trợ người bệnh tham gia điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng methadone).

Tư vấn, lập hồ sơ theo dõi bệnh nhân tham gia điều trị tại Cơ sở điều trị Methadone Trung tâm phòng chống HIV/AIDS.

Ông Nguyễn Trường Kềm, trưởng nhóm nhân viên tiếp cận cộng đồng huyện Quảng Ninh tâm sự: công việc của nhóm không đơn giản chút nào nhưng bằng chính kinh nghiệm và uy tín của ông - một cán bộ y tế nghỉ hưu và có cả sự tham gia của người nhiễm HIV/AIDS nên việc tiếp cận người nghiện chích ma tuý và người bán dâm trên địa bàn ngày càng thu được những kết quả đáng khích lệ. Để làm tốt công việc của một nhân viên tiếp cận cộng đồng, ông Kềm và các thành viên trong nhóm thường xuyên cập nhật những thông tin về HIV/AIDS trên các phương tiện thông tin đại chúng.

Với sự giúp đỡ tận tình của Trung tâm phòng chống HIV/AIDS, các nhóm nhân viên tiếp cận cộng đồng được tập huấn kỹ năng tiếp cận đối tượng và truyền thông tại cộng đồng. Điều khá thuận lợi cho nhóm là có được sự tham gia của người nhiễm HIV và bằng chính câu chuyện của cuộc đời, bài học cuộc sống từ họ đã thuyết phục, vận động được rất nhiều người bán dâm, người nghiện chích ma tuý có các hành vi an toàn để bảo đảm không bị lây nhiễm HIV.

Đến nay, toàn tỉnh đã xây dựng được 6 nhóm nhân viên tiếp cận cộng đồng ở các huyện, thành phố, lắp đặt được 22 hộp đựng bơm kim tiêm, 11 hộp đựng bao cao su để cấp phát miễn phí cho các đối tượng có nhu cầu ở những địa bàn trọng điểm của tệ nạn ma túy, mại dâm.

Hàng tháng các nhóm nhân viên tiếp cận cộng đồng luôn tổ chức các đợt tiếp cận những đối tượng có hành vi nguy cơ lây nhiễm HIV cao để cấp bao cao su, bơm kim tiêm sạch và thu gom bơm kim tiêm đã qua sử dụng để xử lý nhằm tránh nguy hiểm cho cộng đồng. Không chỉ thế họ còn lắng nghe các đối tượng này sẻ chia, tâm sự, gỡ rối cho họ những thắc mắc liên quan đến HIV/AIDS. Dần dà, họ đã  tạo được mối quan hệ tốt đẹp với các đối tượng trên, trở thành bạn của những con người lầm đường lỡ bước. Công việc này bước đầu cũng gặp không ít khó khăn vì không ít người cho rằng hành động của họ là “nối giáo cho giặc”. Nhưng không vì thế mà họ chán nản mà thay vào đó, họ tìm cách để lồng ghép công tác truyền thông phòng chống HIV thông qua các cuộc họp dân, họp xóm. Nhờ thế, bà con đã hiểu rõ hơn về việc làm của họ và không ít người đã giúp họ phát hiện đối tượng để tiếp cận và cung cấp dịch vụ.

Ngoài việc tuyên truyền, phát bao cao su, bơm kim tiêm, các nhân viên tiếp cận cộng đồng còn tìm hiểu từ những đối tượng mà mình đang tiếp cận để phát hiện ra những điểm nóng khác về mại dâm và ma tuý. Họ còn vận động người bán dâm, người nghiện ma tuý đi xét nghiệm HIV tự nguyện ở Trung tâm phòng chống HIV/AIDS và các cơ sở y tế, khuyên những đối tượng trên nên từ bỏ con đường lầm lỗi để xây dựng cuộc sống mới, hoà nhập cộng đồng.

“Quả đấm thép” trong phòng chống HIV/AIDS

Tính từ trường hợp nhiễm HIV đầu tiên được phát hiện đến nay, toàn tỉnh đã có trên 1000 người nhiễm HIV và bệnh nhân AIDS. Hai con đường lây nhiễm chính được xác định là, nhiễm HIV qua đường máu và qua đường tình dục. Trong khi đó, việc kiểm soát các đối tượng nghiện chích ma tuý và gái bán dâm là rất khó khăn nên ảnh hưởng không nhỏ đến công tác phòng, chống HIV/AIDS. Việc triển khai chương trình can thiệp giảm tác hại dự phòng lây nhiễm HIV với việc mở rộng cả số lượng và địa bàn can thiệp đã mang lại nhiều kết quả đáng khích lệ trong phòng chống HIV/AIDS.

Ngành Y tế, mà vai trò tiên phong là Trung tâm phòng chống HIV/AIDS, đã đẩy mạnh các hoạt động truyền thông ở cơ sở, nhất là các trại giam, trại tạm giam nhằm cung cấp kiến thức cơ bản về dự phòng lây nhiễm HIV, cách chăm sóc sức khỏe cho người nhiễm HIV, bệnh nhân AIDS; đồng thời tăng cường thực hiện việc dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con.

Các hoạt động tư vấn xét nghiệm HIV tự nguyện ở Trung tâm phòng chống HIV/AIDS ngày càng thu hút nhiều người đến tham gia, đặc biệt là phụ nữ mang thai. Từ hoạt động này đã giúp cho không ít phụ nữ mang thai nhiễm HIV sinh con hoàn toàn khỏe mạnh. Những đứa trẻ được sinh ra từ các bà mẹ nói trên được chăm sóc và hưởng lợi các dịch vụ y tế cần thiết.

Chương trình điều trị bằng thuốc Methadone cho những đối tượng nghiện ma túy được đẩy mạnh bằng nhiều hình thức. Kể từ khi triển khai thực hiện chương trình đến nay, Cơ sở điều trị cai nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc Methadone tại Trung tâm phòng chống HIV/AIDS luôn thực hiện nghiêm túc các hoạt động chuyên môn, tăng cường hoạt động tư vấn trước, trong, sau điều trị cho người bệnh. Và điều đáng mừng là đa số các bệnh nhân tham gia chương trình điều trị đều chấp hành tốt quy định giờ giấc uống thuốc cũng như các tư vấn, khuyến cáo của cán bộ y, bác sĩ. Hiện tại, cơ sở điều trị cai nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc Methadone của Trung tâm đang tiếp nhận điều trị cho 202 bệnh nhân, là những đối tượng nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh. Và kết quả đáng mừng là không chỉ giảm tần suất và ngừng hẵn sử dụng ma túy, bệnh nhân còn được cải thiện rõ nét về mặt tinh thần, tâm trí ổn định để kiên trì điều trị. Kết quả này mở ra hướng đi mới trong công tác phòng, chống ma túy và HIV/AIDS, góp phần quan trọng vào việc ổn định xã hội.

Mặc dù đã được những kết quả nhất định nhưng việc triển khai thực hiện chương trình can thiệp giảm tác hại dự phòng lây nhiễm HIV/AIDS trên địa bàn tỉnh còn gặp một số khó khăn nhất định. Thực tế cho thấy, một số cấp uỷ Đảng, chính quyền cơ sở chưa thường xuyên quan tâm chỉ đạo công tác phòng, chống HIV/AIDS, nhận thức của một bộ phận người dân về chương trình Can thiệp giảm tác hại còn hại chế, công tác phối hợp liên ngành thiếu chặt chẽ, đồng bộ... Hơn nữa nguồn ngân sách cho chương trình can thiệp giảm tác hại trong đó có hoạt động tiếp cận cộng đồng chủ yếu được hỗ trợ do các chương trình, dự án nước ngoài. Điều này gây ra khó khăn trong việc duy trì và mở rộng mạng lưới cộng tác viên khi các chương trình, dự án kết thúc.

Với vai trò là mũi nhọn trong công tác phòng chống HIV/AIDS, thời gian tới, các hoạt động can thiệp giảm tác hại tiếp tục được duy trì mở rộng, kết nối với các hoạt động tư vấn, xét nghiệm, điều trị ARV nhằm góp phần hướng tới mục tiêu 90-90-90 của Việt Nam vào năm 2030.

Nhật Văn