(QBĐT) - Nghèo và bình yên, xã Châu Hóa nằm dọc hữu ngạn sông Gianh, liên lạc với “đại lục” bằng những chuyến đò ngang. Tôi hình dung, hơn bốn mươi năm trước, trong ngổn ngang của cuộc sống sau chiến tranh, có một thanh niên mười bảy tuổi qua đò ngang theo đường 12A đi bộ về Ba Đồn mua vé xe ra Vinh, đi tàu hỏa ra Hà Nội.

Lần đầu tiên rời làng quê, cậu lúc nào cũng thon thót với vốn tài sản, gồm mấy bộ quần áo cũ trong ba lô, vài đồng bạc mẹ và chị dúi cho, mà kẻ xấu “nhón” mất thì thậm nguy. Học cấp ba, giỏi cả văn lẫn toán nhưng thi đỗ vào trường là niềm mơ ước của lớp trai trẻ ngày ấy: Đại học An ninh!...

Có điều tình cờ là tác giả bài viết này ngày đó cũng đang theo học cách trường An ninh... 950 bước chân. Không gian trường “Xê năm trăm” hoành tráng và hấp dẫn lắm. Được nuôi dưỡng và học tập, rèn luyện trong môi trường khá lý tưởng, năm 1980, chàng thanh niên Châu Hóa ra trường, vạm vỡ, tự tin và đầy đủ kiến thức, bản lĩnh, lên đường nhận công tác (không còn cảm giác “thon thót” nữa).

Với tư chất ấy, môi trường quê hương sinh thành, chương trình đào tạo chuẩn mực, sau sáu năm công tác ở các vùng mới giải phóng, Nguyễn Văn Hiệu trở lại quê hương được đề bạt làm Phó trưởng Phòng Tham mưu Cảnh sát của tỉnh (Bình Trị Thiên) gần hai triệu dân, không có gì là lạ.

Đại tá Nguyễn Văn Hiệu, Phó giám đốc Công an tỉnh tặng hoa chúc mừng Công an huyện Tuyên Hóa khám phá án đạt kết quả tốt.

Tái lập tỉnh Quảng Bình, Hiệu đang độ chín về đường đời và nghiệp vụ, tiếp tục được giao những vị trí công tác chủ chốt trong khối điều tra. Gần đây, một vài cán bộ dưới quyền nhận xét: Ông ấy cũng thường hay sốt ruột với công việc, cũng nổi nóng cao giọng với cấp dưới nhưng đặc biệt là không...để bụng.

Mang ý kiến này trao đổi, nhận được câu trả lời vừa sách vở vừa đời thường từ ông: “Năng lượng trong mỗi người là một hằng số. Mình định kiến với anh em thì anh em định kiến với mình. Suốt năm suốt tháng đối phó nhau thì còn hơi sức đâu mà làm việc...”. Có những vụ án mất nhiều ngày chưa phá được, Hiệu nóng nảy tuyên bố: “Không xong được việc này, tôi xin lột quân hàm, và các cậu...!”. Như những Acquy được nạp thêm điện, cả nhóm đồng lòng tận lực để mang lại kết quả.

Có những vụ án Hiệu phải vận dụng cả vốn sống trong ký ức những ngày chăn trâu hái củi ở làng quê vào công tác điều tra. Lại có vụ nhạy cảm, chạm đến vấn đề “giới tính”, Hiệu “xin” các cơ quan truyền thông không đưa tin. Có những vụ liên quan đến số đông bà con nhân dân, cơ quan điều tra vừa thực thi pháp luật vừa làm việc như cơ quan dân vận, Mặt trận. Điều mà chúng ta gọi là tính nhân văn trong hành pháp. Thói quen làm báo một thời giáo điều khiến tôi buột miệng hỏi thêm một câu khá ngớ ngẩn: “Ông có thể ước chừng trong gần bốn mươi năm công tác giải quyết được bao nhiêu..., vụ án?”.

Hiệu đáp không chút nể nang: “Nhà báo hỏi thế chả khác gì hỏi nông dân làng tôi làm được bao nhiêu vụ “sạu”. Nghề nghiệp thì có việc phải làm, mỗi ngày anh em tôi đều sẵn sàng giải một bài toán mới, những bài toán không hề được hỗ trợ bởi phương trình hay định lý nào sất. Nói như bà con ta thời đói kém: “Giải không ra thì đừng... ăn cơm”.

Hiệu có cách dạy con tương đối độc đáo, kể cả khi con cái trưởng thành. Trước hết là tính trung thực, lòng trung thành và tận tụy. Con trai học giỏi được du học, ông dặn: “Ở nơi xa, con phải tự quyết định tất cả. Muốn làm chuyện xấu thì cũng phải học xong đã và tự hỏi mình con ai, sinh ra ở đâu”. Học, với ông có thể nói đã “cần và đủ”: Đại học An ninh chính quy, cử nhân luật, cao cấp chính trị. Tu nghiệp ở Nga, được tiếp thu kinh nghiệm ở đất nước có nền an ninh và tình báo giỏi nhất thế giới, bài thi vấn đáp của ông khiến giám khảo sửng sốt: Khơrasô! Ốchin Khơrasô! (Tốt! Tốt lắm!).

“Con người là mối tổng hòa các quan hệ xã hội”, có thể tốt và cũng có thể khiếm khuyết. Sắp vào tuổi đủ “Lục thập hoa giáp”, những lời tự bạch sau đây của ông là chân thành “Tuy còn có những khuyết điểm nhỏ, song, trong cả quá trình tôi đã liên tục cố gắng để đạt được kết quả tốt trong học tập, công tác, hoàn thành mọi nhiệm vụ được phân công.”

Với tác giả bài viết này, cũng có với nhau kỷ niệm riêng. Năm 1992, có hai điều tra viên đến nhà. Gặp công an, ngại lắm. Nhưng cái cách tiếp cận giản dị chân tình của họ thấy dễ chịu. Một trong hai người là ông Hiệu bây giờ, Đại tá, Phó Giám đốc Công an tỉnh, Thủ trưởng cơ quan Cơ quan CSĐT. Tôi nuôi đề tài này đã 25 năm, bây giờ mới kể.

Chịu toàn bộ trách nhiệm về công tác điều tra của ngành là một công việc nặng nhọc, áp lực lớn, vậy mà cá tính không ảnh hưởng nhiều bởi “bệnh nghề nghiệp”, vẫn sống vui có lúc gần như hồn nhiên, là khó và khá đặc biệt. Đó là Nguyễn Văn Hiệu. 

Nguyễn Thế Tường