Từ ngày 1/1/2019-31/12/2024, Trung tâm TGPL Nhà nước tỉnh đã thực hiện bào chữa, bảo vệ miễn phí 452 vụ việc cho 452 đối tượng là người dưới 18 tuổi.Hoạt động tham gia tố tụng của TGVPL đã góp phần quan trọng trong việc xác định sự thật khách quan của những vụ án có người chưa thành niên phạm tội, giúp hội đồng xét xử đưa ra được những bản án công bằng, dân chủ, đúng pháp luật, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho các đối tượng này.

 

Với chức năng, nhiệm vụ được giao, thời gian qua, các TGVPL tích cực tham gia bào chữa cho người chưa thành niên phạm tội ở ngay giai đoạn ban đầu của vụ án, giúp các bị cáo là người chưa thành niên phạm tội được chuyển từ hình phạt tù giam sang án treo hoặc chuyển tội danh có lợi cho bị cáo, góp phần mang lại những bản án công tâm, có tình, có lý, giúp thanh thiếu niên phạm tội có cơ hội sửa sai, làm lại cuộc đời. Ðơn cử như vụ việc “Giết người” vừa được Tòa án nhân dân tỉnh tổ chức xét xử, trong 2 bị cáo có 1 bị cáo là người chưa thành niên được TGVPL của Trung tâm TGPL nhà nước tỉnh tham gia bào chữa miễn phí.

Theo hồ sơ vụ án, tối 27/12/2023, Lê Quốc Anh (SN 20/12/2006, tính đến ngày thực hiện hành vi là 17 tuổi 8 ngày) cùng với nhóm bạn, gồm: Trung, Quân, Hằng và Bình đang ngồi ăn tại quán ở xã Quảng Hòa (TX. Ba Đồn). Thời điểm đó, Lê Quốc Anh nghe Hoàng Minh Quân điện thoại cho chị Bình về việc Quân sẽ đến đón chị Hằng và chị Bình về. Do chị Hằng là người yêu của mình nên Lê Quốc Anh bức xúc và nảy sinh ý định đánh Quân để dằn mặt. Lê Quốc Anh rủ thêm Hồ Sỹ Dương dùng dao chém nhiều lần vào người anh Quân và Dương dùng thắt lưng đánh vào đầu của Quân. Tổng tỷ lệ tổn thương trên cơ thể của người bị hại Hoàng Minh Quân là 25%. Hành vi của Lê Quốc Anh sau đó đã bị cơ quan Cảnh sát điều tra, Viện Kiểm sát nhân dân (VKSND) tỉnh khởi tố, truy tố về tội danh “Giết người” theo khoản 1, Điều 123 của Bộ luật Hình sự.

 

Vụ án này, Trung tâm TGPL Nhà nước tỉnh đã cử TGPL bào chữa miễn phí cho bị cáo Lê Quốc Anh. Tại phiên tòa, kiểm sát viên giữ quyền công tố vẫn giữ nguyên quyết định truy tố bị cáo Lê Quốc Anh về tội “Giết người” với tình tiết định khung là “có tính chất côn đồ” và đề nghị hội đồng xét xử (HĐXX) áp dụng điểm n, khoản 1, Điều 123 xử phạt bị cáo về tội danh “Giết người”.

 

Trong phiên xét xử, TGVPL đã chuẩn bị luận cứ bào chữa công phu, sát với tình hình thực tế vụ án và có những lập luận sắc bén. Theo đó, TGVPL cho rằng hành vi của Lê Quốc Anh là vi phạm pháp luật, tuy nhiên không đồng tình với cáo trạng của VKSND tỉnh và ý kiến đại diện VKSND tại phiên tòa về việc truy tố bị cáo Lê Quốc Anh về tội danh “Giết người”, bởi các lẽ: Khi thực hiện hành vi đánh bị hại, bị cáo là người chưa thành niên (mới 17 tuổi 8 ngày).

Về mặt chủ quan, bị cáo Anh không cố ý giết chết bị hại thể hiện ở việc bị cáo Anh rủ bị cáo Dương đánh để dằn mặt bị hại, giữa bị cáo và bị hại không có mâu thuẫn, chỉ ghen tuông khi bị cáo biết bị hại đến đón bạn gái; khi bị cáo đánh bị hại thì bị hại không bỏ chạy mà gập người xuống (úp mặt xuống xe máy) làm lộ phần lưng, do đó các vết thương do bị cáo gây ra đều ở vùng lưng bị hại, bị cáo không có ý thức đâm, đánh vào vùng trọng yếu cơ thể bị hại và bị hại không tử vong mà chỉ bị thương tích 25%.

 

Theo quan điểm của TGVPL là hậu quả đến đâu thì bị cáo phải chịu trách nhiệm hình sự đến đó và hành vi của bị cáo Lê Quốc Anh không phạm tội “Giết người” mà chỉ cấu thành tội danh “Cố ý gây thương tích” nên đề nghị HĐXX áp dụng khoản 2, Điều 298, Bộ luật Tố tụng Hình sự năm 2015 chuyển tội danh cho bị cáo Lê Quốc Anh từ tội “Giết người” theo khoản 1, Điều 123 (có khung hình phạt từ 12-20 năm, chung thân hoặc tử hình) sang tội danh “Cố ý gây thương tích” theo khoản 2, Điều 134 của Bộ luật Hình sự 2015 (có khung hình phạt từ 2-6 năm). Nội dung luận cứ của TGVPL đưa ra nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho bị cáo cũng như bảo đảm yếu tố công bằng, khách quan, đồng thời đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật. Những luận cứ này đã được HĐXX đồng thuận.

 

Tại bản án sơ thẩm số 16/2025/HS-ST, ngày 24/2/2024, TAND tỉnh đã tuyên bố bị cáo Lê Quốc Anh không phạm tội “Giết người”; xử phạt bị cáo Lê Quốc Anh 5 năm tù về “Cố ý gây thương tích” theo khoản 2, Điều 134 của Bộ luật Hình sự.

 

Một vụ việc khác xảy ra tại khu phố 1, phường Ba Đồn (TX. Ba Đồn), theo hồ sơ vụ án vào ngày 24/4/2023 Nguyễn Thế Anh (SN 24/7/2005, tính đến ngày thực hiện hành vi phạm tội 17 tuổi 9 tháng) đã có hành vi tàng trữ 3,438gam chất ma túy loại MDMA và 5.556gam chất ma túy Ketamine. Hành vi của Anh đã bị cơ quan Cảnh sát điều tra Công an TX. Ba Đồn bắt quả tang và khởi tố về tội “Tàng trữ trái phép chất ma túy” theo quy định tại khoản 1, Điều 249, Bộ luật Hình sự.

 

Tại phiên tòa, đại diện VKSND TX. Ba Đồn đề nghị HĐXX áp dụng điểm i, khoản 1, Điều 249; điểm s, khoản 1, Điều 51; Điều 90, 91, 101 Bộ luật Hình sự xử phạt bị cáo Nguyễn Thế Anh từ 30-36 tháng tù. TGVPL trình bày quan điểm bào chữa cho bị cáo Nguyễn Thế Anh trên cơ sở phân tích các tình tiết liên quan đến nhân thân để giảm nhẹ trách nhiệm hình sự cho bị cáo, như: Thời điểm phạm tội bị cáo đang ở độ tuổi người chưa thành niên, độ tuổi chưa phát triển đầy đủ về thể chất, tinh thần; bị cáo có nhân thân tốt; hoàn cảnh kinh tế gia đình bị cáo khó khăn, bố mẹ bị cáo ly hôn, bị cáo là lao động chính trong gia đình… Từ đó, đề nghị HĐXX xử phạt bị cáo từ 24-30 tháng tù để tạo cơ hội cho bị cáo sớm trở lại xã hội, khắc phục, sửa chữa sai lầm.

 

Tại bản án hình sự sơ thẩm số 26/2023/HS-ST, ngày 26/7/2023, TAND TX. Ba Đồn đã chấp nhận quan điểm bào chữa bảo vệ của TGV, tuyên phạt bị cáo Lê Quốc Anh 28 tháng tù. 

 

Trên đây là một số vụ việc điển hình trong số nhiều vụ việc do TGVPL thực hiện thành công để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho người dưới 18 tuổi. Thông qua vụ việc trên có thể thấy rằng, TGPL cho đối tượng là người chưa thành niên là nhiệm vụ khó khăn. Ở độ tuổi này có sự phát triển nhanh chóng về thể chất nhưng về tâm sinh lý có những bất ổn, thậm chí nổi loạn, thiếu kỹ năng kiểm soát cảm xúc dẫn đến thực hiện những hành vi có tính chất bột phát, thiếu sự điều khiển của lý trí, có thể dẫn đến hành vi phạm tội. TGPL cho người chưa thành niên đòi hỏi vừa bảo đảm tính nhân văn, vừa phải bảo đảm sự nghiêm minh của pháp luật và kỹ năng tố tụng cho các đối tượng đặc thù này.

 

Thời gian tới, thiết nghĩ cần tiếp tục thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ theo quy định của Luật TGPL, đồng thời tăng cường tổ chức các hội nghị tập huấn cho đối tượng TGVPL nhằm nâng cao nghiệp vụ, kỹ năng tham gia tố tụng; đồng thời, tạo điều kiện thuận lợi trong việc bào chữa, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho người hưởng chính sách TGPL một cách tốt nhất, đặc biệt là người chưa thành niên phạm tội.