Lệ Thủy được xem là "vựa lúa" lớn nhất tỉnh. Vụ hè-thu 2023, toàn huyện gieo trồng mới hơn 1.200ha lúa, 8.109ha lúa tái sinh và trên 700ha bỏ hoang không sản xuất.

 

Hoa Thủy một trong những địa phương có diện tích bỏ hoang, không sản xuất lúa hè-thu lớn của huyện Lệ Thủy. Ông Võ Xuân Hòa, Chủ tịch UBND xã cho biết: Hiện, địa phương có 739ha lúa tái sinh, 16,5ha gieo trồng mới và có đến trên 200ha bỏ hoang. Những năm qua, địa phương đã tuyên truyền, vận động bà con tiếp tục sản xuất vụ hè-thu nhưng vì làm không có lãi nên người dân không mặn mà sản xuất. Năm 2022, địa phương đã huy động bà con gieo trồng được hơn 35ha lúa trên diện tích bỏ hoang nhưng vụ hè-thu năm nay chỉ còn 16,5ha.

Lý giải nguyên nhân người dân không mặn mà với ruộng lúa, ông Hòa cho biết, khó khăn lớn nhất của việc gieo trồng vụ hè-thu là bị chuột phá hại. Thường lúa tái sinh sẽ thu hoạch sớm hơn lúa gieo sạ một khoảng thời gian dài nên khi lúa tái sinh thu hoạch xong thì chuột sẽ tấn công lên vùng lúa gieo sạ để tìm kiếm thức ăn.

 

Nếu không có biện pháp phòng trừ, chỉ trong vài đêm là chuột có thể phá nát cả đồng lúa, dẫn đến năng suất, sản lượng thấp, sản xuất không có lãi, chưa kể khi gặp thời tiết bất lợi sẽ thua lỗ. Ngoài ra, hệ thống thủy lợi nội đồng ở Hoa Thủy nhiều nơi bị xuống cấp, nước không đủ tưới tiêu cho sản xuất vụ hè-thu nên diện tích bỏ hoang lớn.

 

Bố Trạch cũng là địa phương có diện tích trồng lúa hè-thu bị bỏ hoang nhiều. Theo thống kê của Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN-PTNT) huyện, vụ hè-thu năm 2023, toàn huyện có khoảng hơn 420ha ruộng lúa bị bỏ hoang, riêng xã Đại Trạch có hơn 160ha mặc dù nguồn nước tưới tiêu luôn được bảo đảm.

 

Theo thống kê của Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, vụ đông-xuân 2022-2023, diện tích gieo cấy toàn tỉnh đạt 29.386ha nhưng vụ hè-thu diện tích gieo trồng chỉ đạt 22.500ha. Như vậy, toàn tỉnh có 6.886ha diện tích đất trồng lúa bị bỏ hoang, không sản xuất vụ hè-thu. Đây là con số khá lớn, cần có giải pháp để giảm thiểu tình trạng bỏ hoang ruộng đất, gây nhiều hệ lụy khó lường.

Ông Nguyễn Văn Miền, thôn Hạ, xã Đại Trạch cho biết: "Tấc đất, tấc vàng" nhưng giờ lại bỏ hoang, tôi cũng rất tiếc nhưng cả cánh đồng không ai làm, mình muốn gieo cấy cũng không được, trồng lúa không thể tự sản xuất đơn lẻ. Trước đây, người trồng lúa thường lấy công làm lãi nhưng nay làm lúa đều phải thuê máy móc, chi phí vụ đông-xuân 180.000 đồng/sào nhưng vụ hè-thu tăng lên 300.000 đồng/sào vì làm gấp để kịp thời vụ.

 

Bên cạnh đó, giá phân bón cũng tăng lên đáng kể, năm 2021, giá phân bón từ 800-900 nghìn đồng/tạ nhưng đến năm 2022, giá phân bón tăng vọt lên 1,8 triệu đồng/tạ, thậm chí có thời điểm lên hơn 2 triệu đồng/tạ. Năm nay, giá phân bón có giảm xuống còn 1,5 triệu đồng/tạ nhưng mức giá đó vẫn còn quá cao, trong khi năng suất lúa hè-thu chỉ đạt 70% so với vụ đông-xuân, làm không có lãi, thậm chí là thua lỗ nếu mất mùa.

 

 

Giám đốc Công ty TNHH MTV Khai thác công trình thủy lợi Trần Hồng Quảng cho biết: Hiện, diện tích tưới tiêu do công ty đảm nhận có gần 550ha bị bỏ hoang trong vụ hè-thu. Việc bỏ hoang đồng ruộng không chỉ ảnh hưởng lớn đến nguồn thu của công ty mà còn có thể gây ra nhiều hệ lụy, như: Gây lãng phí tài nguyên đất, nước; ảnh hưởng đến tình hình an ninh lương thực; tạo môi trường thuận lợi cho sâu bệnh hình thành phát triển, lây lan ra những cánh đồng đang canh tác bên cạnh.

 

Ông Nguyễn Cẩm Long, Phòng NN-PTNT huyện Bố Trạch cho biết: Nguyên nhân ruộng bỏ hoang thì nhiều, nhưng người dân hiện không mặn mà với sản xuất lúa vụ hè-thu là vì chi phí tăng cao nhưng lúa giá bán ra thấp, chưa kể người dân trên địa bàn có nhiều nghề phụ khác cho thu nhập hàng ngày nên ở một số địa phương, người dân chỉ làm đúng 1 vụ để dùng cả năm. Trước thực trạng này, thời gian qua, huyện Bố Trạch cũng đã đề ra nhiều giải pháp nhằm đưa ngành nông nghiệp phát triển bền vững và nông dân làm ăn có lãi, như: Tăng cường liên kết với doanh nghiệp, ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất, hỗ trợ giá giống, chuyển đổi cơ cấu cây trồng… Riêng năm 2023, huyện đã thực hiện liên kết bao tiêu sản phẩm được 290ha cho người dân, tăng lợi nhuận từ 10-15% so với diện tích chưa được liên kết.  

Phó chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật Nguyễn Hương Liên cho biết: Để giải quyết vấn đề này, chi cục đã tham mưu cho Sở NN-PTNT trong việc khuyến cáo các huyện, thị xã, thành phố thực hiện đồng bộ các giải pháp nhằm hạn chế tối đa diện tích bị bỏ hoang, nhất là những diện tích bảo đảm nước tưới; chuyển đổi cơ cấu cây trồng phù hợp, tăng cường chuyển đổi diện tích đất lúa kém hiệu quả, thiếu nước sang trồng cây ngắn ngày, tránh tình trạng bỏ hoang đồng ruộng.

 

Cùng với đó, sở cũng đã phối hợp với các công ty giống cung ứng các giống lúa ngắn ngày và cực ngắn ngày cho người dân sản xuất vụ hè-thu để thu hoạch sớm, hạn chế thiệt hại do ảnh hưởng của mưa lũ đầu vụ, chủ động, thích ứng với biến đổi khí hậu; ứng dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất, cũng như thực hiện các mô hình liên kết nhằm tăng lợi nhuận cho bà con nông dân.

 

Thời gian tới, để hạn chế tình trạng bỏ hoang ruộng vụ hè-thu, sở sẽ tiếp tục chỉ đạo thực hiện gieo trồng bảo đảm lịch thời vụ và kiểm soát chặt chẽ cơ cấu giống; quản lý chặt chẽ nguồn nước, phòng chống hạn ngay từ đầu vụ; đẩy mạnh chuyển đổi linh hoạt trên đất lúa thiếu nước và đất lúa kém hiệu quả nhằm hạn chế tình trạng bỏ hoang ruộng đất như hiện nay; thực hiện tốt công tác dự tính, dự báo nhất là các đối tượng phá hại thường xuyên xuất hiện trong vụ hè-thu, như: Chuột, sâu cuốn lá nhỏ, rầy lưng trắng…

 

Đặc biệt, huy động, lồng ghép các nguồn vốn khác nhau để thực hiện hỗ trợ sản xuất, nhất là hỗ trợ sản xuất lúa vụ hè-thu, hỗ trợ chuyển đổi cơ cấu cây trồng; khuyến khích, tạo điều kiện để các doanh nghiệp, hợp tác xã đầu tư hỗ trợ nông dân hướng dẫn sản xuất, hợp đồng thu mua, bao tiêu sản phẩm, thúc đẩy phát triển sản xuất hàng hóa.