(QBĐT) - Với những diễn biến bất thường của thời tiết, đến cuối năm 2018, toàn tỉnh có 14/17 hồ tích nước chỉ đạt từ 40-70% so với dung tích thiết kế. Theo dự báo của Trung tâm khí tượng thủy văn Trung ương, hiện tượng El Nino sẽ xuất hiện sớm trong vụ đông-xuân và kéo dài đến cuối vụ hè- thu 2019. Hiện các địa phương trong tỉnh đang chủ động và khẩn trương triển khai các giải pháp chống hạn.

Những giải pháp truyền thống

Khoảng 2.000 ha cây trồng sẽ bị thiếu nước là con số được dự báo cho vụ hè-thu 2019. Một trong những giải pháp truyền thống từng được áp dụng là chuyển đổi cơ cấu cây trồng. Lệ Thủy, nơi được mệnh danh là “vựa lúa” của tỉnh cũng sẵn sàng chuyển đổi cây trồng trong vụ hè-thu.

Ông Nguyễn Văn Vương, Trưởng phòng Nông nghiệp huyện Lệ Thủy cho biết, căn cứ lượng nước các hồ đập trên địa bàn và diện tích cây trồng của địa phương, vụ hè-thu 2019, Lệ Thủy vẫn có thể xoay xở ổn thỏa nếu trời có mưa, dù ở mức thấp.

Tuy nhiên, huyện không chủ quan, nên ngay từ sau Tết Nguyên đán, những giải pháp phòng chống hạn đã được địa phương tích cực triển khai. Tại Lệ Thủy, chuyển đổi cây trồng phù hợp với thời tiết vẫn là sự lựa chọn hàng đầu. 30 ha đất lúa sẽ được huyện chuyển sang trồng các loại cây chịu hạn tốt, cho hiệu quả kinh tế ổn định, như: đậu đỗ, ngô, lạc, khoai lang, dưa...

Tương tự, tại huyện Bố Trạch, khoảng 200 ha đất lúa được chuyển sang trồng các loại rau màu và ngô. Với diễn biến bất thường của thời tiết trong những năm gần đây, Bố Trạch đã tiến hành chuyển đổi khá thành công hàng trăm ha đất lúa sang trồng các loại cây chịu hạn có giá trị kinh tế cao.

Đối với một số địa phương thường xuyên đối mặt với hạn hán như Xuân Trạch, cùng với việc nỗ lực duy trì diện tích lúa ổn định với gần 24 ha, xã tiếp tục trồng xen 20 ha sắn-lạc cho vụ hè-thu. Sau khi thu hoạch cây lạc sẽ tiếp tục chăm sóc cây sắn để nâng cao hiệu quả các diện tích đất chuyển đổi.

Còn tại huyện Tuyên Hoá, nguy cơ hạn hán càng cao khi vào vụ hè-thu, hệ thống các trạm bơm lấy nước sông Gianh từ xã Mai Hoá xuôi về cửa Gianh bị vô hiệu hoá vì đoạn sông này nhiễm mặn. Vụ hè-thu năm nay, Tuyên Hoá sẽ tiến hành chuyển đổi 113ha đất lúa sang trồng các loại cây chịu hạn, như: ngô, lạc...

Cùng với việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng sang những loại cây chịu hạn trong vụ hè-thu 2019, giải pháp truyền thống mà các địa phương đang tích cực triển khai là gia cố, sửa chữa hệ thống hồ đập, kênh mương thuỷ lợi. Ngày từ đầu năm 2019, huyện Lệ Thủy đã tiến hành kiểm tra và sửa chữa hệ thống hồ đập, kênh mương thủy lợi nhằm bảo đảm khả năng tích nước.

Dưới sự chỉ đạo của huyện, người dân các địa phương cũng đã tích cực khoanh ô, khoanh vùng bờ bao để giữ nước. Chị Võ Thị Hồng, xã An Thủy (huyện Lệ Thủy) chia sẻ, mặc dù 4 mẫu lúa của gia đình chị thuộc mô hình thâm canh lúa cải tiến SRI được bảo đảm cơ bản đủ nước, nhưng gia đình chị vẫn tích cực be bờ để tăng khả năng giữ nước cho vụ hè-thu.

Cũng như huyện lúa Lệ Thủy, nông dân huyện Tuyên Hóa hiện đang nỗ lực duy tu, nạo vét hệ thống kênh mương nội đồng, tu sửa các trạm bơm để tích nước và hạn chế thấp nhất việc thất thoát nước tưới. Những năm gần đây, mặc dù thường xuyên đối mặt với hạn hán, nhưng không vì thế mà người dân nơi đây chủ quan. Bên cạnh việc chăm sóc lúa đông-xuân, việc “be bờ, giém bụi” để giữ nước vẫn thường xuyên được người nông dân chăm lo.

Bên cạnh vai trò chỉ đạo, lãnh đạo của các địa phương, sự nỗ lực của người nông dân, tỉnh, huyện cũng đã tích cực hỗ trợ các địa phương trong quá trình duy tu, bảo dưỡng, nâng cấp các công trình thủy lợi.

Tại xã Thanh Trạch (huyện Bố Trạch), đập Mù U với khả năng cấp nước sản xuất cho gần 156 ha lúa thuộc hai thôn Quyết Thắng và Tiền Phong đang có hiện tượng rạn nứt thân đập. Trong chuyến kiểm tra tình hình hệ thống hồ đập thủy lợi trên địa bàn vào cuối tháng 2-2019, đồng chí Bí thư Tỉnh ủy Hoàng Đăng Quang đã chỉ đạo UBND tỉnh và các sở, ngành khảo sát, bố trí kinh phí để tu sửa đập.

“Nông dân chúng tôi rất phấn khởi khi nghe tin này. Để bảo đảm nước tưới cho 156 ha lúa của địa phương, chúng tôi thường xuyên duy tu, nạo vét hệ thống kênh dẫn nước. Nay được tỉnh quan tâm hỗ trợ sửa chữa đập, vụ hè-thu 2019 và những vụ mùa tới đây bà con sẽ yên tâm hơn nhiều!”, ông Nguyễn Văn Xon, trưởng thôn Quyết Thắng vui mừng chia sẻ.

Giải pháp “của để dành”

Những ngày cuối tháng 2, hệ thống máy bơm tại xã Bắc Trạch (huyện Bố Trạch) hoạt động hết công suất. Mặc dù lượng nước ở các hồ đập vẫn bảo đảm, nhưng với chủ trương tích nước làm “của để dành”, những nguồn nước từ kênh rạch, ao đầm tự nhiên được bà con bơm dẫn vào hệ thống kênh mương. Việc sử dụng nguồn nước này cho vụ đông-xuân đã giữ lượng nước trong các hồ đập thuỷ lợi làm “của để dành” cho vụ hè-thu.

Đây cũng là giải pháp mà nông dân toàn tỉnh đang tập trung triển khai. Không chỉ có hệ thống máy bơm cố định, vào thời gian cao điểm, hệ thống máy bơm dã chiến cũng được huy động kịp thời, nỗ lực gom tối đa lượng nước tự nhiên để dẫn vào kênh mương.

Tại huyện Tuyên Hoá, hệ thống máy bơm các xã vùng dưới đang nỗ lực “chạy đua” với thời gian để dự trữ nước trước khi thủy triều “tấn công”  mang theo nước mặn ngược lên Mai Hoá.

Những “kịch bản” chống hạn đã và đang được cơ quan chức năng, chính quyền các địa phương xây dựng, tích cực triển khai. Thời tiết còn nhiều diễn biến bất thường, không chủ quan, lơ là, huy động tổng lực nhiều biện pháp chống hạn sẽ góp phần quan trọng tạo tiền đề cho vụ hè-thu đạt kế hoạch đề ra.

Ngọc Mai