(QBĐT) - Xây dựng nông thôn mới (XDNTM) ở các địa phương vùng đồng bằng vốn đã là lộ trình không đơn giản. Đối với các xã miền núi, rẻo cao, con đường này lại càng gian nan bội phần khi mà xuất phát điểm luôn thấp, giao thông đi lại khó khăn, trình độ dân trí còn hạn chế… Xã biên giới Kim Thủy (Lệ Thủy) cũng không phải là ngoại lệ. Hiện tại, lộ trình XDNTM của địa phương vẫn đang giẫm chân tại chỗ với quá nhiều chướng ngại vật rất khó vượt qua.

Đạt 2 tiêu chí nông thôn mới

Kim Thủy mới chỉ đạt 2/19 tiêu chí tính đến thời điểm hiện tại. Trao đổi với chúng tôi, ông Hồ Văn Xoan, Phó Chủ tịch UBND xã cho biết: “Khi phong trào XDNTM được triển khai, chính quyền địa phương đã nỗ lực tuyên truyền, vận động người dân cùng chung sức thực hiện, đồng thời đề ra nhiều giải pháp thực hiện một cách đồng bộ, quyết liệt.

Giảm tỷ lệ hộ nghèo theo đúng chuẩn nông thôn mới đang là nút thắt khó gỡ đối với xã Kim Thủy.

Nhưng với xuất phát điểm quá thấp lại vấp phải nhiều khó khăn, trở ngại, nên sau nhiều năm chật vật triển khai, Kim Thủy mới chỉ hoàn thành 5/19 tiêu chí là quy hoạch, hình thức tổ chức sản xuất, y tế, bưu điện và quốc phòng an ninh. Tuy nhiên, mới đây, sau khi rà soát lại theo các tiêu chí trong giai đoạn 2016-2020, xã bị rơi rụng mất 3 tiêu chí, chỉ còn lại 2 tiêu chí là quy hoạch và quốc phòng an ninh.

Như vậy, sau hơn 6 năm triển khai thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia XDNTM, Kim Thủy chỉ hoàn thành vẻn vẹn 2 tiêu chí, mà lại là 2 tiêu chí “mềm”, trở thành một trong những địa phương có số tiêu chí cán đích ít nhất trong toàn tỉnh.

Ngoài sự đầu tư của Nhà nước, xã đã huy động tối đa nội lực trong nhân dân để XDNTM. Tuy nhiên, với điều kiện của một xã vùng sâu, vùng xa, biên giới, địa bàn rộng, dân cư không tập trung, tỷ lệ hộ nghèo cao, trình độ dân trí thấp, cơ sở hạ tầng phục vụ dân sinh còn yếu, thiếu thì việc hoàn thành các tiêu chí về XDNTM gặp rất nhiều khó khăn. Những tiêu chí còn lại chưa đạt hầu hết là những tiêu chí quan trọng, phản ánh thực trạng cơ sở hạ tầng thiết yếu, chất lượng cuộc sống của người dân, như: giao thông, trường học, trạm y tế, hộ nghèo, thu nhập...

Theo dự kiến, tiêu chí mà Kim Thủy đang phấn đấu hoàn thành trong năm 2017 là giao thông nông thôn. Tuy nhiên, đến nay, ngoài tuyến đường vào trung tâm xã đã được đổ nhựa thì hầu hết các tuyến đường của địa phương đều đang trong tình trạng chưa được bê tông, đi lại khó khăn, nhất là ở các bản xa. Hiện tại, Kim Thủy còn khoảng 10,5km đường trục thôn chưa được kiên cố hóa, khoảng 4,3km đường trục ngõ xóm lầy lội, chia cắt vào mùa mưa và có đến 37km đường nội đồng và khu sản xuất không ổn định, cần phải sửa chữa hàng năm.

“Nguồn kinh phí hàng chục tỷ đồng để hoàn thành các hạng mục còn lại của tiêu chí giao thông nông thôn vượt xa ngoài khả năng tài chính của xã và người dân địa phương. Do đó, dù đã đặt mục tiêu từ trước nhưng xem ra, để cán đích tiêu chí này vẫn là “giấc mơ xa” đối với Kim Thủy”, ông Xoan cho biết.

Gian nan bài toán giảm nghèo, tăng thu nhập

Theo đánh giá của chính quyền xã Kim Thủy, hiện tại, vướng mắc lớn nhất mà xã đang gặp phải chính là giảm tỷ lệ hộ nghèo xuống còn 5% và tăng mức thu nhập lên 30 triệu đồng/người/năm theo chuẩn quy định. Với tỷ lệ hộ nghèo cao và mức thu nhập bình quân chỉ đạt 11,5 triệu đồng/người/năm thì đây thực sự là một gánh nặng đối với Kim Thủy.

Ông Hồ Văn Xoan cho biết thêm, hiện toàn xã có 625 hộ nghèo, chiếm 56,92%. Con số này đã phản ánh những khó khăn của xã trong nỗ lực cải thiện đời sống, đưa người dân từng bước thoát nghèo. Đại đa số người dân địa phương còn gặp nhiều khó khăn trong phát triển kinh tế, nên công tác giảm nghèo trên địa bàn xã chưa thực sự bền vững. Với địa hình chủ yếu là đồi núi, diện tích đất canh tác của địa phương không nhiều.

Theo thống kê, toàn xã có trên 1.441 ha đất sản xuất nông nghiệp (bao gồm đất trồng lúa, đất trồng cây hàng năm, đất trồng cây lâu năm và đất trồng cây hàng năm khác) chia đều cho 1 thôn, 11 bản và 1 cụm dân cư với 1.098 hộ, 4.566 khẩu.

Từ năm 2013, chính quyền địa phương thống kê được trên địa bàn xã có đến 73 hộ thiếu đất sản xuất. Và con số đó đến nay đã tăng thêm khoảng trên 150 hộ. Là một xã nông nghiệp miền núi, sản xuất nông-lâm nghiệp là hướng phát triển kinh tế chủ lực... nên việc thiếu đất sản xuất đã ảnh hưởng không nhỏ đến phát triển kinh tế của bà con trong vùng.

Thêm vào đó, hiện tại, sản xuất nông nghiệp của địa phương vẫn chưa được đầu tư phát triển đồng bộ. Nông sản hàng hóa nghèo nàn, chưa hình thành được các vùng sản xuất chuyên canh tập trung, năng suất, chất lượng lương thực chưa cao.

Để tăng mức thu nhập cho người dân, thời gian qua, xã Kim Thủy đã thực hiện nhiều giải pháp, như: khuyến khích phát triển các mô hình kinh tế vườn đồi, hỗ trợ vốn cho bà con làm ăn, đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu cây trồng, vật nuôi, đặc biệt là phát triển các mô hình chăn nuôi.

Hầu hết các tuyến đường của Kim Thủy đều đang trong tình trạng chưa được bê tông, đi lại khó khăn, nhất là ở các bản xa.

Tuy nhiên, do đa phần người dân là người đồng bào dân tộc thiểu số, trình độ dân trí còn hạn chế, phần lớn là lao động phổ thông, tập quán sản xuất còn lạc hậu nên hiệu quả lao động, năng suất thấp. Đây chính là rào cản lớn trong công tác giảm nghèo, tăng thu nhập cho người dân địa phương.

Không chỉ vướng ở tiêu chí thu nhập, hộ nghèo, chợ nông thôn cũng là một trong những “nút thắt” khó gỡ trên lộ trình XDNTM của Kim Thủy. Toàn xã có 12 thôn, bản và 1 cụm dân cư nhưng lại chưa có chợ tập trung. “Lâu nay, người dân địa phương muốn mua bán, trao đổi hàng hóa phải thông qua các thương lái trực tiếp đưa hàng hóa lên tận thôn, bản hoặc lặn lội xuống tận xã Văn Thủy, Trường Thủy mới có chợ.

Cả hai giải pháp đều làm khó bà con bởi xuống tận Văn Thủy, Trường Thủy thì quá xa; còn mua hàng của các thương lái thì chất lượng không bảo đảm mà giá cả lại đắt đỏ. Nhưng cũng đành chấp nhận vì để xây dựng một khu chợ tập trung xã phải cần đến một nguồn vốn rất lớn, vượt xa khả năng”, ông Hồ Văn Xoan ngậm ngùi.

Không chỉ có thế, nhiều tiêu chí chưa đạt của Kim Thủy hiện tại đều đang trong tình trạng “giẫm chân tại chỗ”, như: tiêu chí cơ sở vật chất văn hóa, trường học, nhà ở dân cư...  Vướng mắc trong việc hoàn thành các tiêu chí này chính là nguồn vốn. “Theo đề án XDNTM của xã Kim Thủy thì tổng nhu cầu vốn để xã hoàn thành 19 tiêu chí phải mất hàng trăm tỷ đồng. Đây là con số quá lớn, vượt xa khả năng huy động tài chính của xã.

Vì vậy, để tiếp tục thực hiện chương trình NTM, bên cạnh sự quyết tâm, nỗ lực của chính quyền địa phương và người dân, Kim Thủy rất cần sự quan tâm kịp thời của các cấp, ngành trong việc đầu tư phát triển kinh tế, xây dựng các công trình cơ sở hạ tầng. Hơn nữa, các tiêu chí trong XDNTM cũng nên có sự điều chỉnh để phù hợp với tính đặc thù của các xã vùng cao đặc biệt khó khăn như Kim Thủy”, ông Xoan chia sẻ thêm.

Tâm An