(QBĐT) - Sau sự cố Formosa Hà Tĩnh xả chất thải độc hại gây ô nhiễm biển miền Trung nghiêm trọng, không chỉ đời sống và sản xuất của bà con ngư dân bị ảnh hưởng nặng nề, mà các đề tài, mô hình ứng dụng khoa học công nghệ trên địa bàn tỉnh cũng lâm vào tình trạng khó khăn. Nguy cơ trước mắt là không ít các mô hình, đề tài phải tạm ngừng, chờ thời điểm thích hợp hoặc thu hẹp quy mô triển khai, kéo theo đó là tâm lý lo lắng, bất an của người dân tham gia và đặc biệt là khả năng bỏ lỡ các cơ hội ứng dụng thành tựu khoa học, kỹ thuật trong sản xuất, kinh doanh.

Cơ sở sản xuất nước mắm Hiền Dục của chị Cao Thị Ninh (Cảnh Dương, Quảng Trạch) là một trong bốn đơn vị sẽ tham gia vào đề tài “Ứng dụng công nghệ sản xuất nước mắm bằng năng lượng mặt trời theo chu kỳ kín bảo đảm an toàn thực phẩm và vệ sinh môi trường” do Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh tổ chức chủ trì.

Chị Ninh cho biết, gia đình làm nghề sản xuất nước mắm theo cách thủ công truyền thống đã được 5 năm nay. Mỗi năm, cơ sở thu mua hơn 20 tấn cá nguyên liệu đầu vào, thu nhập ổn định và tạo việc làm cho 5 nhân công khi vào vụ cá. Thời gian trung bình cho mỗi mẻ nước mắm xuất xưởng từ 1 đến 1 năm rưỡi, do đó, việc thu hồi vốn cũng gặp không ít khó khăn.

Với việc tham gia vào đề tài sản xuất nước mắm bằng năng lượng mặt trời, chị Ninh hồ hởi vui mừng khi được biết thời gian cho ra sản phẩm cuối cùng sẽ rút ngắn còn 6 đến 9 tháng, lại bảo đảm yếu tố vệ sinh, an toàn thực phẩm, tiết kiệm công sức lao động, tăng năng suất, chất lượng, mang lại hiệu quả kinh tế cao và nhất là không gây ô nhiễm môi trường. Tuy nhiên, do ảnh hưởng của sự cố cá chết hàng loạt, đề tài tiềm năng này đã có những sự thay đổi đáng kể trong tiến trình thực hiện.

Cơ sở sản xuất nước mắm của chị Cao Thị Ninh (Cảnh Dương, Quảng Trạch) vẫn phải đợi chờ để được triển khai đề tài sản xuất nước mắm bằng năng lượng mặt trời sau sự cố cá chết.

Theo ông Trần Đại Quân, Phó Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh, thay vì sẽ triển khai ở 4 địa phương, gồm: Hải Thành, Bảo Ninh, Đức Trạch, Cảnh Dương trong hai năm 2016-2017, trước mắt sẽ chỉ có 1 hộ gia đình ở Đức Trạch được tham gia thí điểm thực hiện vào khoảng tháng 8 này. Nếu mô hình thực sự hiệu quả thì mới có thể nhân rộng tại các cơ sở còn lại.

Theo kế hoạch, phía Liên hiệp sẽ trang bị các thiết bị kỹ thuật, tập huấn đào tạo kỹ năng, thẩm định, kiểm tra chất lượng sản phẩm..., còn phía cơ sở sản xuất sẽ chịu trách nhiệm về nguyên liệu, nhân công... Ông Nguyễn Văn Dẩn (Đức Trạch, Bố Trạch) là chủ cơ sở sản xuất nước mắm Quy Đức, đơn vị tham gia đề tài cho biết, sự cố cá chết khiến cơ sở của ông lao đao suốt mấy tháng nay, sản xuất ngưng trệ, thị trường bị bó hẹp. Thực hiện đề tài, nguồn cá phải được lấy từ các nơi ngoại tỉnh, có chất lượng, khiến giá thành cũng “đội” lên đáng kể. Nhưng, được tham gia vào đề tài ứng dụng này cũng mang lại hướng đi khả quan cho nghề sản xuất nước mắm truyền thống.

Trước đây, cơ sở của ông mất từ 8 đến 12 tháng để cho ra thành phẩm, nay thời gian được rút ngắn, lại khép kín được chu kỳ, dây chuyền sản xuất, bảo đảm yếu tố vệ sinh môi trường, do đó, sẽ mang lại nguồn lợi lớn cho doanh nghiệp.

Ông nhẩm tính, mỗi năm ông thu vào từ 40-50 tấn cá nguyên liệu, cho ra từ 20 đến 25 nghìn lít nước mắm, thu nhập trung bình 6 triệu đồng/tháng/lao động, thì với việc rút ngắn thời gian, lợi nhuận sẽ tăng lên đáng kể. Ông Nguyễn Văn Dẩn cũng bày tỏ mong muốn được hỗ trợ, mở rộng khả năng vay vốn để đầu tư ứng dụng khoa học công nghệ trong sản xuất nước mắm truyền thống, bởi theo ông biết các trang thiết bị áp dụng mô hình này cũng không hề rẻ.

Không chỉ đề tài “Ứng dụng công nghệ sản xuất nước mắm bằng năng lượng mặt trời theo chu kỳ kín bảo đảm an toàn thực phẩm và vệ sinh môi trường” bị ảnh hưởng, một số mô hình, đề tài khác cũng bị tác động mạnh mẽ. Ông Lê Văn Lập, Trưởng phòng Quản lý Khoa học-Công nghệ cơ sở (Sở Khoa học và Công nghệ) cho biết, mô hình nuôi cá chìa tại một xã biển của tỉnh ta sẽ được xuống giống vào tháng 10 năm 2016, nhưng mọi việc vẫn đang phải chờ đợi kết luận cuối cùng từ cơ quan chức năng liên quan, trước khi quyết định đưa mô hình triển khai vào thực tế hay không.

Các mô hình, đề tài ứng dụng khoa học công nghệ đóng một vai trò quan trọng trong lộ trình để người dân địa phương tiếp cận những phương thức sản xuất mới, tiên tiến, hiện đại, đưa lại hiệu quả kinh tế lớn và có khả năng nhân rộng quy mô, áp dụng rộng rãi trong thực tế. Sự cố cá chết lần này đã ảnh hưởng đáng kể đến quá trình triển khai các mô hình, đề tài liên quan đến biển và đời sống người dân ven biển.

Trước mắt, trong khi một số đề tài, mô hình đang thực hiện sẽ được xem xét, đánh giá và có những thay đổi kịp thời, thì những đề tài, mô hình đang trong kế hoạch, dự kiến sẽ có sự cân nhắc, kiểm tra kỹ lưỡng trước khi bắt tay vào thực tế.

Mai Nhân