(QBĐT) - Cuốn sách “Quân chủng phòng không biên niên sự kiện 1953-1998” xuất bản năm 2000 có ghi lại một sự kiện: “Ngày 20-11-1971, Bộ đội không quân bắn rơi một chiếc B52. Hai đại đội 45, 41, trung đoàn ra-đa 291- 290 bảo đảm dẫn đường cho phi công lái máy bay Mic21 Vũ Đình Rạng bắn bị thương một chiếc B52 phía nam Quân khu 4”. Như vậy trước sự kiện đế quốc Mỹ mở chiến dịch Linebacker II dùng B52 tấn công tổng lực vào Hà Nội, Hải Phòng và một số thành phố ở miền Bắc thì trước đó một năm, chiếc B52 đầu tiên bị bắn cháy tại phía nam Quân khu 4, cụ thể tại xã Quảng Phương, huyện Quảng Trạch.
Chiến công của lực lượng không quân non trẻ
Theo lời kể của Trung tướng Trần Hanh, nguyên Chủ tịch Hội CCB Việt Nam, người trực tiếp chỉ huy tại sở chỉ huy tiền phương mang bí danh B8 đặt tại thôn Đông Dương, xã Quảng Phương và đại tá Vũ Đình Rạng hiện đang sinh sống tại tỉnh Thái Bình thì vào khoảng năm 1968, sau thất bại ở mặt trận đường 9 - Nam Lào, chiến trường Cam-pu- chia và Lào, Mỹ ngụy tăng cường bắn phá dọc các tuyến đường Trường Sơn hòng ngăn chặn, chặt đứt chi viện sức người, sức của miền Bắc XHCN cho miền Nam. Thực hiện âm mưu này, đế quốc Mỹ đã dùng đến B52, máy bay ném bom chiến lược hiện đại vào hàng bậc nhất lúc bấy giờ.
Quân ủy Trung ương, Bộ Tổng Tư lệnh chỉ thị cho Bộ đội Phòng không - Không quân (PKKQ) vào Trường Sơn học tập, nghiên cứu tìm ra cách đánh B52. Nghiên cứu cách đánh B52 được giao cho những cán bộ có tài trong Quân chủng PKKQ.
Đến cuối năm 1969 về cơ bản đã hình thành cách đánh B52. Sau hội nghị chuyên đề về cách đánh B52 tháng 10-1971, hai sở chỉ huy của không quân được hình thành. Sở chỉ huy trung tâm đặt tại huyện Yên Thành, tỉnh Nghệ An mang bí danh B3 do Tư lệnh không quân, đại tá Đào Đình Luyện chỉ huy.
 |
| B52 trong chiến dịch 12 ngày đêm đánh phá Hà Nội và các tỉnh, thành phố miền Bắc. |
Sở chỉ huy tiền phương mang bí danh B8 đặt tại thôn Đông Dương, xã Quảng Phương do các Phó Tư lệnh: thượng tá Trần Mạnh và trung tá Trần Hanh chỉ huy. Sỹ quan dẫn đường gồm có đại úy Nguyễn Văn Chuyên, trung úy Tạ Quốc Hưng, trung úy Trần Hồng Hà. Đại đội ra đa dẫn đường 41 đặt tại thôn Pháp Kệ cách thôn Đông Dương chừng 3 km do sỹ quan dẫn đường mặt hiện sóng là thượng úy Lê Thiết Hùng điều khiển. Vào ngày 20-11-1971, bằng sự dẫn đường tài tình của đại đội ra- đa và sự thông minh, quả cảm của phi công Vũ Đình Rạng, anh hạ gục chiếc B52, là chiếc B52 đầu tiên do không quân ta bắn rơi trên bầu trời miền Bắc.
Nguồn cứ liệu lịch sử quan trọng khác được viết bởi một sỹ quan phi công người Hung-ga-ri, Istvan Toperczer tại hai cuốn sách: “Không chiến trên bầu trời Bắc Việt Nam” do nhà xuất bản Ospray (Hoa Kỳ) ấn hành và “Những chiếc Mig21 trong cuộc chiến tranh Việt Nam” do Nhà xuất bản Squadron (Anh) xuất bản. Một trong những nội dung của hai cuốn sách trên đề cập đến là trận đánh B52 đầu tiên của phi công Vũ Đình Rạng thông qua lời kể của chính phi công Kalp Wetter Haln, người lái chiếc B52 bị Vũ Đình Rạng bắn hạ.
Sau này Kalp Wetter Haln lại tiếp tục lái một B52 khác sang oanh tạc Hà Nội trong 12 ngày đêm Hà Nội- Điện Biên Phủ trên không đã bị tên lửa ta bắn rơi và bị bắt làm tù binh. Istvan Toperczer viết: “Ngày 4-10-1971, Trung đoàn 921 cử phi công Đinh Tôn vào sân bay Đồng Hới. 19 giờ 13 phút ngày 20-11-1971, anh nhận lệnh xuất kích đánh một tốp B52. Phát hiện B52 trước mặt nhưng phán đoán thời cơ chưa thuận lợi nên anh được lệnh bay về Bắc. Thấy Mig21, tốp B52 quay sang phía Thái Lan, sau khi Mig21 bay ra Bắc, chúng tiếp tục trở lại hoạt động.
Hồi 20 giờ hôm đó có thông báo “Một tốp máy bay B52 xuất hiện cách bắc Sầm Nưa 60 km”, phi công Vũ Đình Rạng xuất kích từ sân bay Anh Sơn (Nghệ An). Sở chỉ huy mặt đất thông báo có 3 mục tiêu cách anh 100 km. Rạng vứt thùng dầu phụ bay lên cao 10 km và khi chỉ còn cách địch 15 km, anh mở ra- đa, bật công tắc, tăng tốc. Thấy một B52 vào tầm ngắm, anh phóng tên lửa.
Phát hiện một B52 khác, Rạng phóng quả tên lửa thứ hai rồi sau đó hạ cánh an toàn xuống sân bay Anh Sơn lúc 21 giờ 15 phút. Chiếc B52 đầu tiên dính tên lửa của Vũ Đình Rạng bốc cháy, bay khẩn cấp về sân bay NaKhon Phanomb (Thái Lan) và được tháo rời ra đưa về Utapao (Hoa Kỳ)”.
Về lại nơi vùng đất mang đậm dấu chiến công xưa
Một ngày cuối tháng 12, chúng tôi về xã Quảng Phương, nhắc lại chiến công xưa, thế hệ trẻ sau này ít ai biết. Những người từng tham gia trận đánh B52 43 năm về trước: Trung trướng Trần Hanh, trung tá không quân Lê Trọng Sành, đại tá AHLLVT nhân dân Vũ Đình Rạng; từng gắn bó với mảnh đất và con người Quảng Phương trong từng năm tháng chống chiến tranh phá hoại miền Bắc của đế quốc Mỹ nhiều lần về thăm lại chiến trường xưa, tâm huyết mong muốn khôi phục lại sở chỉ huy tiền phương B8 năm nào.
Những CCB xã Quảng Phương nhiệt tình đưa tôi về thôn Đông Dương, thôn Pháp Kệ để tìm lại dấu tích của B8 và trạm ra- đa. Rất tiếc thời gian đã xóa nhòa đi tất cả.
Sở chỉ huy tiền phương B8 trước đây đặt trong nhà cụ Phạm Hối, thôn Đông Dương. Ngôi nhà xưa bây giờ vẫn còn, riêng cụ Phạm Hối đã mất từ lâu. Ngôi nhà cấp 4 chỉ như chiếc lá, chực có cơn gió mạnh là đổ ập xuống ngay.
Rời nhà cụ Phạm Hối, chúng tôi ra đình Đông Dương cách đó chừng 100 mét. Xưa, bộ đội PKKQ từng đóng ở đây, các trận địa pháo cao xạ, pháo chống tàu... đặt trong khuôn viên đình. Chiến tranh, đình làng bị bom đánh sập nhiều lần. Ngôi đình uy nghi đứng đó ẩn chứa trong nội tại một quá khứ hào hùng, trường tồn mãi mãi với thời gian.
Đi trên vùng đất mang đậm chiến công xưa, bất chợt lòng thấy nao nao... Bốn mươi ba năm sau sự kiện chiếc B52 đầu tiên bị lực lượng không quân non trẻ của ta bắn rơi, liệu rằng mấy ai còn nhớ?. Sao không có một tấm bia ghi công?
Ngô Thanh Long
---------------------------------------------
(*Tư liệu lịch sử khai thác tại cuốn sách “Quân chủng phòng không biên niên sự kiện 1953-1998”)
