(QBĐT) - Đó là thầy giáo Nguyễn Văn Trạch, sinh năm 1925 ở xóm Câu, làng Động Hải, thị xã Đồng Hới. Năm 1943, thầy tốt nghiệp primère (tiểu học), thân sinh của thầy mất sớm, thầy ở với mẹ, gia đình nghèo nên phải nghỉ học.

Năm 1944, ở thị xã Đồng Hới có trường Colèrum (trung học) Nhật Lệ, thầy được mẹ cho đi học tiếp trung học cùng với các anh Quách Xuân Kỳ, Phạm Thanh Đàm, Phạm Bá Thích,... Được một năm rưỡi, Trường Nhật Lệ giải thể, tiếp đó, Trường tư thục Chơn Phước Phượng của xứ đạo Tam Tòa thành lập, thầy xin vào dạy lớp ba ở đó. Đầu năm 1945, phong trào cách mạng ở Đồng Hới do Việt Minh lãnh đạo đã trở nên sôi nổi, lôi cuốn rất nhiều thanh niên và các tầng lớp nhân dân tham gia, lúc này thầy Trạch mới 20 tuổi, bầu máu nóng ở trong thầy đã thôi thúc thầy tham gia "Thanh niên Cứu quốc", làm cách mạng giải phóng quê hương.

Vốn có tri thức và lòng thương dân, yêu nước nồng nàn, thầy rất tích cực đi tuyên truyền cho Việt Minh để chuẩn bị Tổng khởi nghĩa. Vừa công tác tuyên truyền, thầy vừa tham gia ban văn nghệ của tổ chức thanh niên.  

Cách mạng Tháng Tám thành công, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời, thầy Trạch được tiếp tục nghề dạy học của mình.

Niên khóa 1945-1946, thầy được dạy ở Trường tiểu học Đồng Hới. Là thầy giáo của chế độ mới, không còn bị áp bức, nô lệ như trước, thầy đã đem hết nhiệt tình, khả năng của mình truyền thụ cho thế hệ trẻ tương lai của đất nước. Niên khóa 1946-1947, ở Trường tiểu học Trung Bính, Bảo Ninh thiếu giáo viên, thầy Trạch được điều sang dạy ở đó. Các học trò lúc đó của thầy có Đoàn Phè, Võ Lượng, Võ Quý Tụy, Nguyễn Thị Hương, Phạm Thị Lành, Hoàng Khắc Phong, Hoàng Mậu Tùng, Hoàng Viết Huấn... Sau này có nhiều người là thủ trưởng, sỹ quan cao cấp, nhà giáo, cán bộ chủ chốt của thị xã hoặc các ngành. Thầy chỉ dạy ở Trường tiểu học Trung Bính được một năm, cấp trên điều thầy về dạy lại ở Đồng Hới, nhưng tình cảm của học sinh đối với thầy rất sâu sắc, khi thầy được điều động về Đồng Hới, học sinh và phụ huynh tiễn thầy ở bến đò đã khóc, lưu luyến và bịn rịn phải chia tay xa thầy.

Ngày 27-3-1947, quân Pháp chiếm lại Đồng Hới, thầy Trạch lên chiến khu và được điều sang công tác thông tin tuyên truyền của thị xã. Năm 1948, thầy lại được chuyển về Ty Giáo dục. Sau đó, thầy được phân công ra Trường tiểu học Yên Thọ, huyện Tuyên Hóa dạy. Ở đây được một năm, thầy được điều sang Tỉnh đoàn Thanh niên Cứu quốc Quảng Bình và được bầu vào Ban Chấp hành Tỉnh đoàn.

Bất kỳ ở đâu, thầy Trạch vẫn nhiệt tình công tác và tích cực làm việc hết sức mình. Vì vậy năm 1949 thầy được kết nạp vào Đảng. Do yêu cầu mới của cách mạng, đầu năm 1952, thầy được điều động sang Ty Công an tỉnh và thầy công tác ở đó cho đến khi về hưu, năm 1986. Do những thành tích công tác, thầy được tặng thưởng nhiều huân, huy chương, trong đó có Huân chương Quân công hạng ba, Huy hiệu 40 năm tuổi Đảng.

Hiện nay, thầy Trạch ở tuổi 90 nhưng vẫn còn khỏe, minh mẫn, vui vẻ, yêu đời và có nhiều ý kiến đóng góp xây dựng Đảng, chính quyền ở địa phương. Các học sinh cũ của thầy nay đã trưởng thành, nhiều người tham gia cách mạng, đóng góp nhiều công sức trong cuộc bảo vệ và xây dựng quê hương, đất nước... là những cán bộ tốt của Đảng...

Ngọc Hiên Hiên