(QBĐT) - Trong bộ máy Nhà nước ta, hệ thống Toà án nhân dân có vị trí đặc biệt quan trọng. Theo quy định tại Điều 102 của Hiến pháp năm 2013 thì: “Tòa án nhân dân là cơ quan xét xử của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam thực hiện quyền tư pháp; Toà án nhân dân có nhiệm vụ bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân”.

 

Trong lĩnh vực xét xử, bất kỳ sai sót nào của các thẩm phán dù nhỏ cũng không chỉ làm tổn hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức và công dân, mà còn làm tổn hại đến uy danh của Toà án, uy danh của Nhà nước, làm giảm lòng tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước và chế độ ta. Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 2-6-2005 của Bộ Chính trị về “Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020" đã xác định một trong những nội dung quan trọng của cải cách tư pháp là xây dựng Tòa án có vị trí trung tâm trong các cơ quan tư pháp, hoạt động xét xử của Tòa án là trọng tâm trong các hoạt động tư pháp.

 

Vì vậy, trong  những năm qua, Ban Cán sự đảng Tòa án nhân dân tỉnh đã lãnh đạo Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Quảng Bình hoàn thành tốt nhiệm vụ chính trị của hệ thống Tòa án; từng bước cải cách tổ chức và hoạt động, trọng tâm là hoạt động xét xử của Tòa án theo nội dung của Chiến lược cải cách tư pháp.

 

Để thực hiện tốt nhiệm vụ đổi mới công tác xét xử theo Nghị quyết số 49-NQ/TW của Bộ Chính trị, Toà án nhân dân hai cấp tỉnh Quảng Bình đã có nhiều nỗ lực phấn đấu trong công tác giải quyết các loại án. Thống kê từ ngày 01-01-2011 đến 31-10-2015, Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Quảng Bình đã thụ lý 9.924 vụ án các loại, đã giải quyết 9.648 vụ, đạt tỷ lệ 97,2%; không có tình trạng để án tồn đọng quá hạn luật định.

 

Hầu hết các vụ án đều được giải quyết với thời gian giải quyết được rút gọn hơn nhiều so với thời gian tối đa mà pháp luật quy định. Chất lượng xét xử ngày càng được nâng lên rõ rệt, tỷ lệ các vụ án bị cải sửa trên số vụ án đã giải quyết thấp hơn 3% và tỷ lệ các vụ án bị huỷ trên số vụ án đã giải quyết chỉ là 1,16%.

 

Một trong những yêu cầu của chiến lược cải cách tư pháp là việc tổ chức thành công và thường xuyên các phiên tòa theo tinh thần cải cách tư pháp, trong đó bảo đảm việc xét xử nghiêm minh, đúng người, đúng tội, đề cao tranh tụng công khai tại tòa.

 

Chính vì vậy, trong quá trình xét xử, Tòa án nhân dân hai cấp đã đặc biệt quan tâm đến công tác tranh tụng tại phiên tòa. Tranh tụng tại phiên tòa có vai trò hết sức quan trọng, nó không chỉ là sự đánh giá kết quả hoạt động của các cơ quan tiến hành tố tụng trong quá trình tham gia vào việc giải quyết các vụ án mà còn có tác dụng to lớn đối với chính giai đoạn xét xử của Tòa án.

 

Cơ chế tối ưu nhất để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mọi công dân trước pháp luật là bảo đảm nguyên tắc tranh tụng tại phiên tòa nhằm thể hiện rõ tính dân chủ, công bằng giữa những người tham gia tố tụng với nhau và giữa những người tham gia tố tụng với những người tiến hành tố tụng theo quy định của pháp luật. Bảo đảm tranh tụng dân chủ với luật sư, người bào chữa và những người tham gia tố tụng khác.

 

Khi xét xử, các tòa án phải bảo đảm cho mọi công dân đều bình đẳng trước pháp luật, thực sự dân chủ, khách quan. Thẩm phán và Hội thẩm nhân dân độc lập và chỉ tuân theo pháp luật. Việc phán quyết của Tòa án phải căn cứ chủ yếu vào kết quả tranh tụng tại phiên tòa, trên cơ sở xem xét đầy đủ, toàn diện các chứng cứ, ý kiến của kiểm sát viên, của người bào chữa, bị cáo, người làm chứng, nguyên đơn, bị đơn, người có quyền, lợi ích hợp pháp để ra những bản án, quyết định có căn cứ, đúng pháp luật. Đối với các vụ án có sự tham gia bắt buộc của luật sư, do Tòa án chỉ định và chi trả kinh phí, mặc dù kinh phí hoạt động còn gặp nhiều khó khăn, nhưng các Tòa án đều thực hiện nghiêm túc.

 

Đối với các vụ án mà bị cáo hoặc những người tham gia tố tụng khác mời luật sư bảo vệ quyền lợi cho mình, các tòa án đều tạo điều kiện thuận lợi để luật sư tham gia vào quá trình giải quyết vụ án. Đối với những vụ án không có luật sư tham gia, các Tòa án cũng đã có những cố gắng tạo ra không khí thoải mái, dân chủ trong tranh luận, tạo điều kiện để các bên đưa ra những tài liệu, chứng cứ, lý lẽ để bảo vệ cho quan điểm của mình. Điều này đã giúp cho chất lượng tranh tụng tại phiên toà tốt hơn, đây là yếu tố và cơ sở quan trọng để Tòa án ra phán quyết đúng đắn, có tính thuyết phục.

 

Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Quảng Bình cũng đã chú trọng việc tăng cường phối hợp với các cơ quan tiến hành tố tụng như cơ quan điều tra, Viện kiểm sát nhằm bảo đảm giải quyết tốt các vụ án. Đặc biệt là khi giải quyết  những vụ án lớn, vụ án trọng điểm, được dư luận xã hội quan tâm thì các cơ quan tiến hành tố tụng đã tổ chức họp liên ngành để bàn bạc thống nhất quan điểm xử lý. Các Tòa án đều đã xây dựng được Quy chế phối hợp giữa các cơ quan tiến hành tố tụng, định kỳ hằng tháng họp giao ban trao đổi, thống nhất xác định án trọng điểm và những vấn đề còn có ý kiến khác nhau về đánh giá chứng cứ và áp dụng pháp luật, nhằm bảo đảm giải quyết tốt các vụ án, tránh tình trạng trả hồ sơ yêu cầu điều tra bổ sung nhiều lần giữa các cơ quan tiến hành tố tụng, dẫn tới kéo dài thời gian giải quyết vụ án.

 

Trong công tác giải quyết, xét xử các vụ án hình sự, quan điểm chỉ đạo của lãnh đạo Tòa án nhân dân tỉnh là: Áp dụng hình phạt nghiêm khắc đối với những đối tượng chủ mưu, cầm đầu, chỉ huy, ngoan cố, chống đối, lưu manh, côn đồ, tái phạm nguy hiểm, người lợi dụng chức vụ, quyền hạn để phạm tội...  Hình phạt mà Tòa án áp dụng đối với các bị cáo về cơ bản đều bảo đảm tính nghiêm minh, tương xứng với tính chất, mức độ hành vi phạm tội mà bị cáo đã gây ra, đáp ứng được yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm trong tình hình hiện nay.

 

Tiếp tục quán triệt ý kiến chỉ đạo của lãnh đạo Tòa án nhân dân tối cao về khắc phục việc cho hưởng án treo không đúng quy định của pháp luật, việc áp dụng chế định án treo đều được các Hội đồng xét xử xem xét, cân nhắc kỹ lưỡng, nên nhìn chung các trường hợp được hưởng án treo đều bảo đảm có căn cứ pháp luật. Trong giải quyết án dân sự, hành chính, kinh doanh thương mại...

 

Tòa án các cấp đã chú trọng đến công tác hòa giải, đối thoại, tôn trọng quyền tự định đoạt của cá nhân, tổ chức, tạo điều kiện thuận lợi cho các bên tự thỏa thuận theo quy định của pháp luật. Vì vậy tỷ lệ số vụ án hòa giải thành ngày càng cao. Theo số liệu thống kê, từ ngày 1-1-2011 đến 31-10-2015 Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Quảng Bình đã ra 3.085 quyết định công nhận sự thỏa thuận của các đương sự, hòa giải đoàn tụ thành 224 vụ, đối thoại thành công trong vụ án hành chính 03 vụ.

 

Xác định nhiệm vụ xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức Tòa án giữ vị trí quan trọng trong hoạt động xét xử, lãnh đạo Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Bình đã chỉ đạo, thực hiện tốt công tác quy hoạch, đào tạo, tuyển dụng, bổ nhiệm, điều động, luân chuyển nhằm bảo đảm đội ngũ cán bộ, công chức ngành Tòa án có đủ tiêu chuẩn về chính trị, chuyên môn nghiệp vụ và đạo đức nghề nghiệp, đủ năng lực để đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ cải cách tư pháp trong tình hình mới.

 

Có thể nói rằng, công tác xét xử tại Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Quảng Bình trong những năm qua đã được đổi mới cơ bản. Kết quả, chất lượng xét xử ngày càng được nâng cao, tỷ lệ các vụ án bị hủy, bị cải sửa ngày càng giảm. Những kết quả đã đạt được ở trên chính là tiền đề quan trọng để Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Quảng Bình tiếp tục đẩy nhanh lộ trình cải cách tư pháp nhằm xây dựng nền tư pháp trong sạch, vững mạnh, dân chủ, nghiêm minh, phục vụ nhân dân, phụng sự Tổ quốc như mục tiêu của Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 2-6-2005 của Bộ Chính trị đã đề ra.